Welk lichtvervuilingsfilter voor planeten kijken nabij het kassengebied?

[JanJelle]

De slimste oplossing voor lichtvervuiling is natuurlijk in de auto stappen, maar voor al die avonden dat ik alleen even een half uurtje tijd heb zou het ideaal zijn om toch vanaf het dakterras nog een beetje aardig te kunnen observeren.

Hier (Ypenburg) vooral veel last van het kassengebied denk ik, daarnaast ook straatlantaarns (in mijn straat de ouderwetse, nog niet over op LED). Zag zo snel geen recent thread die specifiek over filters tegen licht uit kassen gaat.

Kunnen jullie me een 1,25" filter aanraden, vooral om de planeten beter te zien? Op mijn 25cm 7f dob zijn het mooi grote bolletjes, maar ik krijg nog geen kleur en details.

 

[Maurice Toet]

Het waarnemen van planeten is vanuit een lichtvervuilde omgeving i.t.t. deepsky juist goed te doen. Planeten zijn helder genoeg om geen last te hebben van lichtvervuiling. Daar bestaan dus ook geen filters voor. Planeten zijn ook prima in de schemering al waar te nemen. De seeing (luchtonrust) is wel van grote invloed op de beeldkwaliteit. Daar kun je vanuit de stad meer last van hebben dan op het platteland.

 

[sdn]

De slimste oplossing voor lichtvervuiling is natuurlijk in de auto stappen, maar voor al die avonden dat ik alleen even een half uurtje tijd heb zou het ideaal zijn om toch vanaf het dakterras nog een beetje aardig te kunnen observeren.

Hier (Ypenburg) vooral veel last van het kassengebied denk ik, daarnaast ook straatlantaarns (in mijn straat de ouderwetse, nog niet over op LED). Zag zo snel geen recent thread die specifiek over filters tegen licht uit kassen gaat.

Kunnen jullie me een 1,25" filter aanraden, vooral om de planeten beter te zien? Op mijn 25cm 7f dob zijn het mooi grote bolletjes, maar ik krijg nog geen kleur en details.

Dat zal niet aan de lichtvervuiling liggen. Planeten kan je nog zien van direct onder een lantaarnpaal. Wel kan het liggen aan correct focussen en juist collimeren.

En verder: welke planeet? Op Mercurius, Venus, Uranus en Neptunus zal je geen details zien. Op Mars is dat inmiddels lastig zat, die beweegt nu snel van ons weg. Ik kwam met mijn 20cm dob eergisteren (op grofweg 5km afstand van jou en nog dichterbij de kassen) nog tot een vaag donkerdere vlek op het oppervlak, waar het 2 maanden geleden nog duidelijk zichtbare structuren waren. Jupiter en Saturnus zitten nu zo laag in de schemering dat het ook niet gemakkelijk is, al moet je de ringen van Saturnus en de 2 hoofdbanden van de wolken op Jupiter nog wel kunnen zien. Het planetenseizoen is wat dat betreft voorlopig even over.

 

[Fabricius]

Voor planeten maakt het niet zoveel uit. Maar voor andere objecten wil je toch wel een donkere hemel.
In de wijde omgeving van Ypenburg zul je last hebben van verlichte kassen (Bleiswijk, Westland, rozenkwekerijen bij Stompwijk, Zevenhuizen en Waddinxveen).

Hoe kun je vaststellen of het licht afkomstig is van kassen?
Tot 's middags 18 uur zie je fel licht als je in de richting van die kassen kijkt, tussen 18 uur en middernacht is het veel zwakker (als de tuinder zich aan de wet houdt) en na middernacht zetten sommige (niet alle) tuinders hun lampen op vol vermogen in de rest van de nacht.

Aan de kleur van het licht kun je het type lampen herkennen.
Oranje licht (donkergeel op foto's) = hogedruknatriumlampen, ook wel SON-T genoemd. Dat ziet er zó uit:

Je kunt proberen dit type lichtvervuiling te reduceren met een filter dat de natriumlijnen (580 en 589,6 nm) tegenhoudt.

Tuinders schakelen steeds meer over op leds. Deze kun je herkennen aan het paarse licht (visueel en fotografisch).
Dit licht is breedbandig en veel moeilijker tegen te houden met filters.
Leds geven veel minder warmte af dan natriumlampen, dus de tuinder hoeft geen overtollige warmte kwijt te raken en kan de kas gemakkelijk(er) volledig afschermen, zodat het licht binnen de kas blijft. Daarmee is het probleem in theorie opgelost. In de praktijk blijkt echter toch led-licht uit kassen te komen.

Het verschil tussen natriumlicht en led-licht is goed te zien op deze luchtfoto's van het Westland:
www.thisiscolossal.com/2019/10/greenhouse-series/

 

[JanJelle]

Tnx voor de reacties!

@sdn: vooral benieuwd naar Mars en Jupiter. Ik zal sowieso eens gaan collimeren inderdaad. Laatst al even gecheckt en dacht dat het wel in orde was, maar misschien komt het toch nauwer dan ik dacht (mijn onervarenheid).
Jammer dat het planetenseizoen alweer bijna voorbij is!

@Fabricius: het is een oranje schijnsel, dus dan moeten het natriumlampen zijn.
Best mooi op zich die foto's van kassen uit de lucht

Als ik hem goed snap is een lichtvervuilingfilter dus niet de meest kansrijke manier om meer kleur en detail te zien van planeten.

 

[coldfieldboundary]

Lichtvervuilingsfilters zijn meer voor deepsky. Zo'n filter is de CLS filter.
Wat je wel hebt is een Moon&Skyglow filter. Deze schakelt ook het bereik nabij geel uit, maar het is vooral een filter dat het contrast verhoogt, en dus ideaal is voor planeten en maan.
Aan de andere kant, als je het felle licht van jouw planeet flink dempt ga je nog het best van al te werk, je gaat veel meer details zien en een veel rustiger schijfje hebben, een gewone grijsfilter of een regelbare polarisatiefilter dus.

 

[Rudy]

(...) Tuinders schakelen steeds meer over op leds. Deze kun je herkennen aan het paarse licht (visueel en fotografisch).
Dit licht is breedbandig en veel moeilijker tegen te houden met filters. (...)

Om hier nog even op terug te komen, het lijkt me dat de voorbeelden in het artikel "witte" LEDs zijn met verschillende kleurtemperaturen. Een voorbeeld van zo'n paarse LED voor het groeien van planten:



Valt misschien toch wel iets aan te doen met een filter? Weinig licht tussen ca. 500-600nm, ruwweg de helft van het stukje in het spectrum waar je scotopisch zicht hebt. Ook heb ik het idee dat het "oude" oranje licht veel meer een uitgesmeerde waas van licht aan de lucht geeft, dat zie ik niet zo bij het paarse licht.

 

[sdn]

Daar is zeker wel iets aan te doen, maar tuinders belichten vaak hybride (SON-T + LED) of hebben een buurman die nog 100% SON-T belicht. Zie spectrum hier: https://www.plant-dynamics.nl/wp-content/uploads/2017/10/spectrum-SON-T.png En dan is het gat in het groene gebied ineens niet zo groot meer, dat wordt lastig filteren. Aan de andere kant, het voordeel van tuinbouw is dat de lampen een deel van de nacht uit zijn en 's avonds door middel van een scherm afgeschermd moeten worden. Je kan je moment wat dat betreft soms nog enigszins uitzoeken, waarbij het verre van ideaal blijft. Stadsverlichting is altijd aan. Ik heb praktisch gezien toch echt meer last van lichtvervuiling vanuit de stad dan vanuit de tuinbouw. Maar alles is relatief natuurlijk, op een mooie donkere plekop het platteland kan tuinbouw de boel wel echt verpesten.

 

[Rudy]

(...) tuinders belichten vaak hybride (SON-T + LED) of hebben een buurman die nog 100% SON-T belicht. (...) op een mooie donkere plekop het platteland kan tuinbouw de boel wel echt verpesten.

Tja, als ze beide gebruiken, dan smeren ze het spectrum praktisch helemaal dicht. Men zou de tuinders een keuze moeten laten maken, het ene of het andere en dan allemaal hetzelfde, om toch een gaatje in het spectrum te houden.

Het gebied waar ik woon kun je rekenen onder het platteland, in de buurt is ook een tuinbouwgebied. Lijkt dat ze daar nog vooral "ouderwetse" belichting gebruiken, op een afstand bekeken, zal er voor de aardigheid 'ns langsrijden om te zien of ze daar misschien hier en daar ook beginnen met dat paarse licht. Het tuinbouwgebied is een lichtpuist die aanwezig is (voor mij in zuidwestelijke richting), maar toch is het minder erg dan, zeg, 15 of 20 jaar geleden.

 

[sdn]

Tja, als ze beide gebruiken, dan smeren ze het spectrum praktisch helemaal dicht. Men zou de tuinders een keuze moeten laten maken, het ene of het andere en dan allemaal hetzelfde, om toch een gaatje in het spectrum te houden.

Het gebied waar ik woon kun je rekenen onder het platteland, in de buurt is ook een tuinbouwgebied. Lijkt dat ze daar nog vooral "ouderwetse" belichting gebruiken, op een afstand bekeken, zal er voor de aardigheid 'ns langsrijden om te zien of ze daar misschien hier en daar ook beginnen met dat paarse licht. Het tuinbouwgebied is een lichtpuist die aanwezig is (voor mij in zuidwestelijke richting), maar toch is het minder erg dan, zeg, 15 of 20 jaar geleden.

Klopt, (pure) led verlichting breekt nog niet echt door. Zelfs sommige grote nieuwe projecten leggen nog steeds SON-T aan ivm de kosten en de onzekerheid over hoe LED effectief in te zetten. Het zal wel steeds meer gebruikt worden maar echt snel gaat dat niet.

De verbetering bij bestaande tuinbouw ten opzichte van 20 jaar terug komt voort uit strengere regels en betere handhaving. Maar daar staat wel tegenover dat het belichte areaal in die tijd fors gegroeid is.

 

[Fabricius]

De verbetering bij bestaande tuinbouw ten opzichte van 20 jaar terug komt voort uit strengere regels en betere handhaving.

Verbetering? Betere handhaving?
OK, plaatselijk in Heerhugowaard-Zuid misschien, maar in de rest van het land is er weinig van te merken.


Rode hotspots = kassen met assimilatiebelichting.
Beter zichtbaar vanuit het heelal dan de Chinese Muur.

 

[sdn]

Verbetering? Betere handhaving?
OK, plaatselijk in Heerhugowaard-Zuid misschien, maar in de rest van het land is er weinig van te merken.

Bekijk bijlage 1469690
Rode hotspots = kassen met assimilatiebelichting.
Beter zichtbaar vanuit het heelal dan de Chinese Muur.

Tja, de regels zijn wel strenger geworden en de handhaving ook wel, de uitstraling per m2 neemt echt wel wat af. maar het areaal is ook verveelvoudigd en daar zijn geen regels tegen. Zeker in de Wieringermeer, dat is groeilocatie nr 1 in Nederland, op de voet gevolgd door de noordoostpolder, terneuzen en nu ook west brabant bij dinteloord.

 

[PaulVolman]

Verbetering? Betere handhaving?
OK, plaatselijk in Heerhugowaard-Zuid misschien, maar in de rest van het land is er weinig van te merken.

Heerhugowaard-zuid is verbeterd omdat de rozenkwekerij failliet is gegaan. Handhaving is daar ver te zoeken, je kunt meer spreken van natuurlijk verloop.

 

[Fabricius]

Dus zelfs op de schaarse plekken waar de lichtvervuiling minder wordt is dat niet te danken aan de strengere handhaving.

 

[Fabricius]

(pure) led verlichting breekt nog niet echt door. Zelfs sommige grote nieuwe projecten leggen nog steeds SON-T aan ivm de kosten en de onzekerheid over hoe LED effectief in te zetten. Het zal wel steeds meer gebruikt worden maar echt snel gaat dat niet.

Lampenfabrikant Signify (voorheen Philips Lighting) verwacht dat binnen 5 jaar de helft van het bloemenareaal in Nederlandse kassen belicht wordt met led.
Nu al wordt jaarlijks ongeveer 400 ha SON-T-verlichting in kassen vervangen. Dat is 4.000.000 vierkante meter!
Laten we hopen dat al die kassen beter afgeschermd zullen worden dan nu.

Bron: www.hortipoint.nl/vakbladvoordebloemisterij/over-vijf-jaar-helft-sierteeltareaal-belicht-met-led/

 

[sdn]

Dat er jaarlijks 400ha aan SON-T vervangen wordt klopt, maar niet door LED: volgens het artikel komt 25% daarvan in aanmerking om door LED vervangen te worden, en dan is nog maar de vraag of dat ook echt gebeurt. De rest wordt dus vervangen door nieuwe SON-T. Van wat ik hoor uit de sierteelt is hybride belichting daar wel terrein aan het winnen, vaak komt dat echter neer op stuurlicht. Daarbij komt de bulk van de energie van SON-T en zit de LED erbij om het spectrum aan te passen. In de groententeelt gaat dat nog langzamer. Ik denk dat Phillips hier wel wat optimistisch is. Hier een wat realistischer artikel, hoewel ook dit van de LED voorstanders komt.

LED Magazine - Subsidie geen wondermiddel voor uitrol led in glastuinbouw: ‘De belangen zijn enorm, zekerheid is key’

ledmagazine.nl

Hoe dan ook, voor ons is full LED waarschijnlijk uiteindelijk wel beter. Minder warmteproductie betekent dat er geen redenen meer zijn om de schermen open te willen houden. Dus het is eigenlijk wel jammer dat het nog niet opschiet.

 

[Fabricius]

De trieste praktijk...
Wie weet hoe dit weggefilterd kan worden, mag het zeggen.

 

[Rudy]

Wie weet hoe dit weggefilterd kan worden, mag het zeggen.

Met het dieselfilter van het busje waarmee je je spullen en jezelf gaat verhuizen naar betere oorden, vrees ik.

 

[Noobula]

De trieste praktijk...
Wie weet hoe dit weggefilterd kan worden, mag het zeggen.

Jeetje wat heftig dit zeg. ik stond zelf nooit zo stil mij lichtvervuiling maar nu sinds ik zelf door een telescoop kijk merk ik pas dat het vrezelijk is.

 

[Josan]

Het blijft altijd behelpen met zo'n lichtvervuiling. Alle fotonen die je wegfiltert, filter je ook weg van jouw objecten. Het beste helpen nog de smalbandfilters, zoals OIII, H-alfa en UHC, maar die helpen alleen bij emissienevels en ook daar is een donkere hemel nog steeds de beste oplossing.
Ik heb 10 jaar in het westen gewoond en heb daar nooit naar de sterren gekeken. Dat interesse kwam pas weer terug nadat ik naar Paterswolde verhuisde en je 's nachts weer wat zag als je omhoog keek. Maar ik ben dan ook zo'n type die het meest geniet met zo weinig mogelijk spullen: blote oog > verrekijker > telescoop > filters > electiciteit en kabeltjes > computers.
Vanuit mijn achtertuin aan de rand van de stad, kan ik op de meer transparante avonden vrijwel altijd de melkweg zien. Ik beperk me daar meestal tot de wat helderdere objecten: planeten, maan, sterrenhopen en dubbelsterren. Voor faint fuzzies heb ik niet eens meer een kijker en als ik van een wat donkerder hemel wil genieten - nog steeds het liefst met zo weinig mogelijk apparatuur - dan rijd ik wel een stukje de achterhoek in.
Nederland is nou eenmaal een van de welvarendste en dichtsbevolkte landen ter wereld en mensen + welvaart = licht.