Orionnevel M42, schets

[John Baars]

Even wat schroom overwinnen....

Door de jaren heen is M42 altijd een behoorlijke schetsuitdaging voor mij geweest. Ik durfde het eigenlijk nooit echt aan.


Een flink aantal jaren geleden was ik enigszins verbaasd over de lichtbobbels, de "blobs" onder het Trapezium in de schets. In mijn C8 ( uit de Celestron- Halley-periode) in de jaren negentig kwamen ze echt als "blobs" tevoorschijn. Ik heb er altijd naar gezocht op foto's. Ze waren nooit zo duidelijk als ik dacht dat ze waren. Zelfs niet in de C14 van Sterrenwacht Rijswijk. Toch geloofde ik op de een of andere manier in hun bestaan. Best wel onnozel.

Begin jaren 2000 kreeg ik de kans om ze te bekijken via de C8 van iemand anders. Ineens realiseerde ik me dat ik al die tijd de incompetentie van mijn oude instrument had gezien. Die liet niet zien wat het werkelijk waren: onregelmatige wolken en niet de lichtbobbels die mijn telescoop voortoverde. Ik was blij dat het donker was toen ik me dat realiseerde, want het schaamrood vloog me naar de kaken.

Op 8 januari werd een ruwe schets gemaakt met mijn 150 mm Achromaat. Ik stopte de veldschets in mijn observatievest, weer ietwat onzeker over mijn ruwe veldschets, wat gerommel op een half velletje tekenpapier. Niet om aan te zien. En ik wist nog steeds niet of ik het zou afmaken. Gisteren keek ik naar M42 door mijn 102 mm Maksutov, voelde de schets bij een oculairwissel in mijn zak en dacht: "Ach waarom eigenlijk ook niet? Laten we er het beste van maken."

Vanochtend bij de koffie dan toch maar een poging gewaagd. Hier is het. Heb er nog steeds twijfels over. Misplaatste sterren, op sommige plaatsen te veel gebogen lijnen, sommige plekken niet helder genoeg, andere te helder. Hoe dan ook, ik hoop dat je het leuk zult vinden.

 

[wvreeven]

Wat mij betreft mag je vaker je schroom overwinnen @John Baars!

 

[Rudy]

Kan astrofoto's best waarderen, maar een fraaie schets gemaakt door iemand die het heeft gezien met z'n eigen, biologische optiek is beter. En fraai is deze zeker!

 

[sdn]

Vind het ook mooi! Denk dat het bijna onmogelijk is om dit perfect te doen, er zijn zoveel sterren, krullen en helderheidsverschillen tegelijk in beeld. Maar het is in ieder geval zeer herkenbaar. Tegelijkertijd denk ik dat ik met mijn kijker misschien toch andere dingen zie, zoals meer structuur richting 4 uur en een wat verder doorlopende kromming in de onderste vleugel van de nevel. Kan natuurlijk het openingsverschil zijn, maar M43 komt er bij jou weer veel helderder uit.

Hoe dan ook: ik doe het je niet na en begrijp je aarzeling!

 

[Bobbie]

Mooi hoor en herkenbaar t.o.v. mijn eigen waarneming. Dat is meteen het grote verschil met alle foto’s die langs komen. Hoe mooi ze ook zijn, het is niet wat ik zie.
Schetsen van clusters lijkt me al een giga klus, met een nevel aan de slag is nog een tandje erbij. Al die nuance verschillen. Pfff.
Ik begin er niet meer aan. Ik vergelijk wel wat anderen schetsen met wat ik zie . Stuk makkelijker.
Kortom: hulde aan alle tekenaars/schetsers onder ons. Ook deze verdient een pluim!

 

[John Baars]

Schetsen van clusters lijkt me al een giga klus, met een nevel aan de slag is nog een tandje erbij. Al die nuance verschillen. Pfff.

Dank je voor de pluim.
Ik vrees dat het andersom is. Een flard van een nevel schets je al met één veeg van je vinger met grafiet van een 3B potlood, nuances met één keer aaien met een doezelaar. Een cluster daarentegen vergt minutieus uitkienen van de juiste posities, juiste magnitude aangeven. Aparte technieken om één stip te zetten of één maankratertje te tekenen. Ik weet hoe dat gaat, dat is pas het echte monnikenwerk en toch zijn die schetsers (gelukkig) hier ook!!
Namens alle schetsers bedankt voor de hulde!

 

[Josan]

Het mooie van de schetsen is dat het iemand een goed idee geeft van wat met het oog achter een bepaalde kijker echt te zien is. Beginners zijn daarover vaak wat te optimistisch. Ik heb zelf gisteren met de 80mm achromaat en een 200mm newton, bij een vergroting van 30x en dan met en zonder CLS en UHC filters naar de orion nevel zitten kijken vanuit een stadse achtertuin in Deventer en ik moet zeggen globaal komen deze schetsen mooi overeen met wat je door het oculair ziet. Daarbij ging de 20cm newton natuurlijk een slag dieper qua details dan de 80mm achromaat, maar wat je met die laatste kunt zien heeft me toch weer verrast. Ook de Pleiaden, dubbelcluster en M35 waren in dat kijkertje weer mooi om met lage vergroting naar te kijken. Helaas ontbreken mij voor schetsen het geduld en de vaardigheden.

 

[Houdini]

Heel mooi resultaat!

 

[TomC]

Hoe complexer een object, des te groter de uitdaging om zelfs nog maar een schets te overwegen. Met deze M42 heb je een prijsbeest gevangen, respect dat je hebt doorgezet en deze schets met ons deelt. Ik vind 'em erg fijn en 'eerlijk', mooi zacht en oh zo herkenbaar. De essentie is jouw waarneming, de eigen impressie en het gevoel op papier brengen. Zeer geslaagd wat mij betreft!

Qua techniek: heb je met grijs/zwart papier en pastel gewerkt? Of is dit het negatief van potlood op wit papier. Er lijkt iets vreemd qua resolutie met de bijlage, de sterren zijn blurry. Ik vermoed dat de papieren versie een stuk mooier is. De nevelbogen zijn netjes en mooi in balans, zelfs met een zachte overgang in de achtergrond. Dat tweede kleinere boogje in de westelijke vleugel intrigeert me, volgende keer eens op letten als ik met de Mak127 ga spelen. Het centrale gedeelte bevat uitstekend de typische features van deze nevel, prima in balans. Het enige wat ontbreekt naar mijn gevoel, zijn de E en F ster als uiterst subtiele dotjes dicht tegen het Trapezium. Met jouw ervaring en scherp zicht, zou je die wel kunnen zien en toevoegen.

 

[John Baars]

@TomC
Dank je wel voor je opmerkingen. Het is potlood op wit papier, gefotografeerd, daarna negatief gemaakt in Irfan view.
Op het origineel zijn de sterren niet blurry. De allereerste behandelingen in Irfan view zorgen voor flink wat blur is mij gebleken. (Negatief maken, kleur eruithalen, wat getrek aan brightness, contrast,) Sterren verbleken en details vervagen hierbij. Daarna in Paint sterren bijwerken, rondmaken, witte kern toevoegen. Tenslotte formaat verkleinen, ook dat geeft weer een hoop verlies, soms moet ik daarna nog een keer sterren bijwerken. Bij sterren houd ik wel van een witte kern, met daaromheen een zwakker randje. Wordt met het oog niet opgemerkt, maar draagt wel bij aan een natuurlijker effect.
Dat tweede boogje staat wel op mijn veldschets, maar lijkt er in het echt niet te zijn. Wat me bezielt heeft ? Of het moest een wat lichter gebiedje zijn dat ongeveer daar naar het zuiden loopt, maar dan nog klopt de positie bij lange na niet. Slip of the eye / pen, neem ik aan. Ik denk dat je er vergeefs naar gaat zoeken.
E ster had ik wellicht kunnen tekenen, F ster kon ik met de 150 niet zien. Pas bij een andere sessie met de 120 Apo.

Ik teken nooit aan de kijker gelijk de finale schets (nat papier, gekreukel, materiaal doet niet wat ik wil, brrrrr..), altijd eerst een veldschets. Daarna onmiddellijk binnen een tweede schets, de boel zit dan nog vers in het geheugen. De volgende dag bij de koffie pas de finale. Die tweede schets was nu uitgebleven, ik had de veldschets immers in mijn zak gepropt, met als doel binnen weggooien. Enkele dagen later zat hij nog in mijn zak, met het beeld in de 102 mm Maksutov voor ogen heb ik vanaf de veldschets gelijk de eindschets gemaakt.

 

[TomC]

De foto opname is wellicht in kleurmodus genomen. Idealiter zou je in grijsmodus de opname maken, ofwel met je printer een scan maken (als die optie bestaat). Dan registreer je meer nuances van een potloodschets.

De bewerking met Irfan doet jouw mooie werk geen recht aan. Er zijn vele goede en gratis applicaties waar je een prettiger resultaat mee kan bekomen.
Als je wil, mag je me jouw originele (kleur)foto eens doorsturen via PB. Dan verwerk ik die in GIMP en toon ik hem hier, samen met info over de gebruikte methode.

 

[Bobbie]

Leuk, een gratis cursus van een expert. Ik kan me herinneren dat er wel eens eerder een “gebruiksaanwijzing schetsen” op dit forum heeft gestaan, of nog staat. Zou prima zijn dat weer eens te actualiseren. Iets voor een vaste plek op het forum (astrowiki?)

 

[TomC]

Het was even wennen aan de ruwe data, want het is een foto - geen scan - dus iets meer dan gewoonlijk wat bewerking nodig.

Het eindresultaat naar eigen smaak:



In een volgende post wat meer info over de toegepaste methode.

 

[TomC]

De software die ik gebruik voor mijn schetsen te verwerken is GIMP - gratis te vinden op internet. Erg fijn en intuïtieve applicatie met een uitgebreide functionaliteit om de courante grafische bewerkingen te doen. De gebruikte methode is nooit hetzelfde want je moet je aanpassen naar de data die in het ruwe bestand zitten.

1). De ruwe file wordt opgeladen in GIMP. Aangezien het een RGB file is, zet ik eerst de data om naar grijswaarden. Vervolgens roteren 90% (om noorden ongeveer bovenaan te hebben) en bijsnijden tot vierkant kader voor het nuttige werkgebied. De onnodige buitenste delen vragen anders extra processing tijd, dit werkt prettiger.

2). De opname inverteren. Dan schrik ik me een hoedje want het komt zeer licht over:



Een verificatie van het histogram vertelt me waarom:



De foto is eigenlijk sterk overbelicht; er zit nauwelijks zwart of donkergrijze informatie in de foto. Dat is hier de grootste handicap en ik ben zeker dat met een nieuwe, zachtere opname, de fijne potlooddetails veel mooier weer te geven zijn. Nouja vooruit, we doen het met wat we hebben

De belichting niveau's worden bijgesteld zodat de data maximaal benut worden:



3). Een grondige verificatie van de opname, om eventuele stofjes, vlekjes en ongewilde potlood streepjes weg te werken.
Dit gebeurt met de "Clone" tool op 90% hardheid, 100% dekking en 50% kracht.

4). Er zijn enkele sterren die wel erg vervormd zijn, dus die corrigeer ik een beetje om ze wat ronder te maken (zonder de intentie om ze * perfect * rond te maken).
Dit gebeurt met de "Clone" Tool - 75% hardheid, 100% dekking en 50% kracht. Het gekopieerde gebiedje is ongeveer 20px groot en ligt nabij het sterretje dat je corrigeert.

Voor:



Na:

 

[TomC]

5). In de volgende stappen ga je de details van je object wat nuanceren, dus is het best dat je het bestand bijschaalt naar het uiteindelijke formaat van het sjabloon waarin het eindresultaat wordt geplaatst. De aanpassing wordt 3300 px -> 1000 px.

6). Een tweede moeilijkheid in de ruwe data is de vignettering door de camera. Dit kom ik normaal niet tegen in een schets die met een flatbed scanner is vastgelegd. Hier moest ik even creatief zijn en terugvallen op ervaring. Na wat experimenteren, gaf het reduceren van de totale exposure reeds een goede verbetering. Het is een moeilijke balans, want hierdoor verlies je ook de zwakste details in de tekening. Echter voor het optimale resultaat met deze file heb ik toch iets doorgedrukt en het geheel wat zwakker gemaakt.
Daarna ben ik de vignettering te lijf gegaan. Ook dit gebeurt met de "Airbrush" tool, optie Smoke effect en ik kies het meest donkere plekje van de foto als kleur om mee te werken. In cirkelvormige patronen werk ik de vignettering weg, settings 100% dekking met 50% kracht en 150px groot.

Resultaat ziet er ongeveer zo uit:



Je merkt dat de nevel en de sterretjes bijvoorbeeld wat zwakker zijn door de lagere exposure, en dat naar de rand toe de sterretjes nog meer dof zijn. Dat is met reden, want je doet de airbrush "Smoke" over alle delen: daarmee haal je nog subtiele nevelinformatie uit de ruwe data naar voren.

Toch blijft de rand nog iets te grijs en is de vignettering te storend, dus schakel ik over op de zwarte kleur en lagere dekking op 60% om de rand ongeveer dezelfde donkerte te geven als het midden van de schets.



7). Dan volgt de bewerking van de nevel zelf (... hier begin ik normaal gezien bij mijn gescande schets )
Met de "Airbrush" tool op witte kleur - optie Acryl1, hardheid 50%, dekking 10%, kracht 55% ga ik voorzichtig de delen van de nevel af en accentueer ik de gebieden die wat duidelijker mogen zijn. Door de Acryl optie geeft dit een korrelig effect, dit werkt prettig op deepsky voor een subtiel mottled uiterlijk.
Daarna pas ik de airbrush aan naar Cirkel optie, hardheid 75%, dekking 10% (!!), kracht 40% om wat extra glow en diepte in bepaalde delen van de nevel te geven. Je zal dit v.b. mooi merken in Messier 43 ten noorden van het nevelcomplex.
Als afwerking kies ik terug de Smoke optie voor de airbrush, hardheid 100%, dekking 10% , kracht 15% (!!) om nog héél subtiel variaties weg te werken die v.b. door de cirkels uit vorige stap achterbleven.

Het tussentijdse resultaat:



8). Laatste stap is het afwerken van de sterretjes. Eerst worden de buitenste verzwakte sterretjes terug wat sterker wit gemaakt.
Dit gebeurt met Airbrush optie "Cirkel" en hardheid 50%, dekking 80%, kracht 50% en de cursor qua grootte op ieders ster z'n “volledige” diameter

Daarna ga ik nog een lichte glow geven aan de helderste sterren, inclusief het Trapesium. Dit gebeurt ook met Airbrush optie "Cirkel" maar de hardheid 25%, dekking 10% (!!), kracht 50% en diameter tussen 15 en 35 px.

9). Afwerking van de schets is met de "Ellips" tool, diameter 950px voor het definitieve gebied. Dit wordt gekopieerd naar een sjabloon en de passende tekst wordt toegevoegd.

Hopelijk is het een leerrijke uitleg. Je merkt dat er veel uit originele ruwe data te halen valt, ook bij het schetsen. Het vergt wat ervaring en soms experimenteren maar het uiteindelijke resultaat is meestal prima om te tonen aan de buitenwereld.

 

[John Baars]

@TomC
Hartelijk bedankt voor deze leerzame lessen! Het resultaat ziet er uitstekend uit!
Het voelt wel als opnieuw leren lezen.
Ik ga GIMP downloaden en zelf ook eens experimenteren......
Bedankt!!!!

 

[Jef De Wit]

@TomC Interessante bewerking!
Mag ik in de toekomst al mijn ruwe schetsen naar jou sturen?

 

[ener]

Wat een mooie schets!

 

[TomC]

Werken met GIMP heeft een prettig laagdrempel niveau. Natuurlijk is het zoeken in de menu's wat waar zit en welke mogelijkheden nuttig zijn voor jouw methode. De leercurve is best steil, hoewel ik zelf van tijd tot tijd nog nieuwe technieken ontdek die net dat beetje beter werken.

@TomC Interessante bewerking!
Mag ik in de toekomst al mijn ruwe schetsen naar jou sturen?

Beslist niet jouw eigen werk en digitale methode is minstens even boeiend!

Ik ga vanavond nog een tweede, alternatieve bewerking maken, waarbij de exposure iets minder hard wordt weggedrukt en de crop wat kleiner houden. Doel is nog meer detail uit de data te halen en wat meer widefield effect te krijgen.

 

[TomC]

Vanavond wat meer zorg en aandacht voor de ruwe data, geduldig bewerken en toch niet té ver de contrasten op te voeren.
Veel met de cloning en airbrush tool in GIMP bezig geweest om het gradiënt weg te werken, daarbij subtiel de aanwezige details behouden. Het sjabloon is ook anders; geen kunstmatige cirkel maar het zuivere blad behouden en enkele accenten met tekst aangebracht.

Onderstaand resultaat lijkt me de meest optimale bewerking van John's schets.



Ter illustratie - hier ook de initiële ruwe data met enkel de (zachtere) histogram correctie en opvegen van stofjes. Het heeft ook wel iets authentiek



Alles staat of valt met de kwaliteit van de ruwe data, daar valt m.i. nog de meeste winst te rapen als je écht de ideale digitale weergave wilt bereiken.
Zo - en nu houd ik ermee op