Object van de Maand November 2021: Caroline's Roos

[wvreeven]

Het sterrenbeeld Cassiopeia ligt midden in het vlak van de Melkweg en bevat daarom talloze open sterrenhopen. Open sterrenhopen zijn groepen van sterren die ongeveer tegelijk geboren zijn maar niet alle dezelfde massa bevatten. Daarom vertellen ze ons een hoop over sterformatie en -evolutie. Zwaardere sterren evolueren sneller dan lichte en door naar sterrenhopen van verschillende leeftijden te kijken, kunnen we sterren in verschillende stadia van evolutie en van verschillende massa's bekijken, hetgeen ons veel informatie geeft.

Een van de zaken die je zo kunt leren is dat open sterrenhopen in het algemeen jong zijn. De meeste bevatten sterren van hoogstens een paar honderd miljoen jaar oud. De reden is dat de sterren in open sterrenhopen gravitationeel zwak gebonden zijn. Open sterrenhopen vallen door rotatie om het centrum en door wisselende aantrekkingskracht door andere nabije clusters en nevels snel uit elkaar.

Daarom is NGC 7789 ofwel Caroline's Roos een bijzondere open sterrenhoop. Deze heeft namelijk een geschatte leeftijd van 1.7 miljard jaar. Ofwel in de orde van 10 keer ouder dan de gemiddelde open sterrenhoop in de Melkweg. Veel van de sterren hebben het stadium van hoofdreeksster, waar waterstof verbranding de energiehuishouding bepaalt zoals in de Zon, verlaten en zijn rode reus geworden. Dit geeft de open sterrenhoop een roodoranje gloed op foto's.

De sterrenhoop werd in 1783 door Caroline Lucretia Herschel, de zus van William Herschel, ontdekt en door haar beroemde broer opgenomen in zijn catalogus van nevelachtige objecten.

Een bijzondere open sterrenhoop dus deze maand. Lukt het jou om de roosvorm in de sterren te herkennen?

 

[coldfieldboundary]

Ha, ik zat vannacht net waar te nemen, en ik zag net op tijd deze nieuwe ovdm, en 't is 1 nov, dus er meteen naartoe gegaan: Cassiopeia zeer hoog, en deze cluster zit dichtbij de rechtse ster van de W.
Dit met de 30cm.
Eerst zoeken met 40x: je ziet een wolkje, met daarin de helderste sterretjes in de figuur van een platgedrukte X. Ten oost van deze cluster heb je weinig sterren, ten west valt een ring van sterren op. Vlak ten zuidoost van de cluster is een rechte lijn sterretjes te zien, als een staf.
Dan naar 100x: nog steeds ziet het wolkachtig uit, maar perifeer is het heel mooi, allemaal fijne sterretjes zeer dicht bijeen, honderden tallen. Dit vooral ten noordoost van die X, en het lijkt nog het best op een ronde schijf van sterretjes. Wat ook opvalt is een groepje sterretjes aan het west uiteinde van die staf.
Ja, mooie keuze alweer!

 

[Rudy]

Kaartje:

 

[NVDW]

Staat op de lijst voor GP....Hopelijk

 

[GuusGilein]

Een mooi object! Vlakbij staat de Mira-veranderlijke WY Cas, die ik af en toe waarneem. Als beginpunt van de starhop gebruik ik in de zoeker Beta Cas, en dan in de kijker NGC7789.
Het is een dankbaar object om de transparantie van de hemel in te schatten: is hij wel of niet zichtbaar in de zoeker? Knalt hij eruit in de kijker of is het maar zozo?

De laatste maand heb ik steeds gekeken of WY Cas alweer zichtbaar werd, de komende tijd moet gaan lukken aangezien hij op 24.10.2021 door een amateur magnitude 14,4 geschat werd. NGC7789 zal de komende maanden goed hoog boven de horizon staan, dus wie eens een Miraster in helderheid wil zien toenemen, die heeft hier een dankbaar object aan!

Hier is een zoekkaart van WY Cas t.o.v. NGC7789 (de grootte van de kaart is één graad):

en hier is de lichtcurve sinds 2020. De oranje kruisjes zijn mijn schattingen. De komende 4 maanden zal WY Cas naar verwachting zo'n 5 magnituden helderder worden en een duidelijk oranje/rode kleur vertonen:

 

[John Baars]

Mooi object! Prima keuze!
Met de 120mm en 150mm zie ik meestal wel een gedeelte van die genoemde X vorm van sterretjes. Meer een L-vorm. De zwakkere broeders hebben voor mij een soort signaalfunctie voor de transparantie van de atmosfeer. Net als bij Guus. Volgende keer staat hij/ zij op mijn programma....!

 

[Rudy]

Interessant artikel over de ontdekkingen van Caroline Herschel door Tony Flanders, hier. Dit object werd door haar ontdekt op 30 oktober 1783 (typo waarschijnlijk in de openingspost). In maart van dat jaar was haar "ontdekking" van M48 de laatste met een kleine refractor, daarna stapte ze over op een 4.2" reflector. Volgens haar met een oculair die een vergroting gaf van 15x bij een beeldhoek van 2° 15', en eentje voor een vergroting van 30x. Over dit object schreef Caroline: "between σ and ρ Cassiopeiae a fine nebula, very strong", dus als een nevel. Bij een ander object (NGC 6866) leende ze een ander oculair van haar broer voor een vergroting van 70x, kennelijk niet bij het object waar het hier omgaat, anders had ze het wellicht kunnen oplossen?

 

[wvreeven]

Dank voor de info @Rudy. Ik heb de typo in de openingspost aangepast.

 

[markus17]

Een iets meer ingezoomd detailkaartje voor mezelf, voor het geval dat het object niet in de zoeker te zien is.

 

[Rem]

Leuk OvdM, toevallig heb ik hem pas afgelopen donderdag gezien in het Dijkgatsbos (sorry, was nog net niet in november). Bij 75x was de roosvorm goed te zien met die donkere lanen in de sterrengloed. Die doet me bijna aan een helder groot galaxy denken, zoals M51, of een grote bolhoop. Niet alleen de leeftijd maakt dit open cluster uniek, maar wat mij betreft ook zijn verschijning. Erg de moeite waard!

 

[sterrenboy]

Het ovdm is -ook- een leuk object voor (komend weekend) in noord-Frankrijk en de rest van CAS omspitten. Ben eens benieuwd hoe het zal gaan.

 

[John Baars]

Volgende keer staat hij/ zij op mijn programma....!

Wel, dat is dus vandaag gelijk na het 20.00 uur journaal. Er komt vanuit het Westen wat viezigheid aan, ik zag het al weerlichten. Even snel een uurtje naar buiten met de "4 inch reflector ". ( in mijn geval mijn Maksutovje)
Caroline's Rose was waarneembaar, niet zozeer bij 46X zoekvergroting, maar eerder bij 100X. Na enkele minuten kwamen steeds meer sterretjes tevoorschijn, weer enkele minuten later kon ik onderscheid maken tussen iets heldere sterretjes en de oplichtende korrelige achtergrond. Geen donkere lanen of iets dergelijks uiteraard met deze bescheiden opening vanuit de stad, maar het was wel duidelijk dat daar een open sterrenhoop stond. Leuk object, zelfs met een bescheiden reflector.

 

[sdn]

Ook ik zat net buiten te genieten van de onweersflitsen en het gerommel. Er kwam al aardig wat sluierbewolking langs. In combinatie met de oranje sfeerverlichting vanuit het westland en de iets wittere gloed van Delft en den Haag, waren de condities behoorlijk beroerd. Toch kon ik nog even genieten van deze roos met mijn 8 inch Dob! Het object is zeer gemakkelijk te vinden, via Caph naar de naburige groepjes van 2 en 3 sterren, en dan precies daar midden tussenin. Zie zoekplaatje, met dank aan stellarium. De blauwe cirkel is grofweg wat ik in de 9x50 zag.



Het cluster is dan weliswaar met mag 6.69 behoorlijk helder, deze helderheid is de optelsom van honderden sterren en de individuele sterren zijn helemaal niet zo helder. Slechts enkele komen boven de mag 10 uit. Ik moest onder de omstandigheden flink doorvergroten om meer dan een handvol sterren te kunnen zien. Met mijn 7mm APM XWA zie ik het cluster mooi beeldvullend (174x), en komt de vorm van de roos duidelijk tevoorschijn. De bloembodem, kelkblaadjes en kroonblaadjes worden gevormd door sterkettingen die opvallend symmetrisch zijn. In totaal telde ik 62 sterren, nog steeds maar een fractie van wat er moet zijn. Maar de rest was zelfs niet eens zichtbaar als perifere gloed, die werden volledig overstraald door de achtergrond.

 

[markus17]

Het gebied is net zoals @sdn schrijft makkelijk te vinden, alleen staat zijn/haar zoekkaart voor mijn 9x63-verrekijker ondersteboven.

Maar de beschrijving herken ik wel, het object staat tussen twee groepen van (in mijn verrekijker) twee sterren die op wacht staan, onder aanvoering van sigma en rho. Caroline's rozenbedje kan dus geen kant op! Dit verklaart dus bij deze ook de ouderdom, twee groepen poortwachters houden een oogje in het zeil opdat deze roos niet verwelkt.

Balen dat ik de verrekijker zo hoog niet stabiel kan houden, en de telescoop kan er nog niet bij.

Nu, een uur later, zit de roos nog steeds te hoog voor de telescoop. Wel heb ik zojuist voor het eerst Andromeda door de ES127/952-kijker op ~54x gezien, nadat ik 'm een uur eerder ook voor het eerst met de verrekijker heb gezien. Over een uur komt Caph in beeld, maar de Aarde draait niet snel genoeg.

 

[sterrenboy]

maar de Aarde draait niet snel genoeg.

Je houd het niet bij…
Wij vliegen met +/-1600km/uur.

 

[Rudy]

Even snel een uurtje naar buiten met de "4 inch reflector ". ( in mijn geval mijn Maksutovje)
Caroline's Rose was waarneembaar, niet zozeer bij 46X zoekvergroting, maar eerder bij 100X. (...) het was wel duidelijk dat daar een open sterrenhoop stond.

Het was Caroline Herschel waarschijnlijk ook gelukt als ze wat meer vergroting had gebruikt, zou je denken. Flanders zegt in bovengenoemd artikel dat haar kijker vergelijkbaar is met een moderne 4" reflector, dat is heel optimistisch of misschien een typo en bedoelde hij 3". Neem je een reflectiviteit van 66% voor een speculum reflector (getal van hier) en, zeg, 90% voor een moderne telescoop, dan kom je uit op een opening van 78mm voor een vergelijkbare Newton van nu. Wat net iets meer is dan 3". Je komt uit op 70mm opening voor een ideale kijker, een refractor van nu hoeft waarschijnlijk maar weinig groter te zijn.

 

[EdwardB]

In Corsica afgelopen oktober was NGC 7789 een peulenschil in de 7x50 Fujinon. Gewoon zonder ingewikkeld zoekwerk even 'rechts van Cassiopeia' kijken en je had hem overduidelijk in beeld.

Weer thuis in de lichtsoep gebruik ik de grotere broer 10x70. Al gauw is duidelijk dat er bjj slechte omstandigheden, ook sluier, in kleine instrumenten niks fleurig aan is aan deze hoop en dat het dan een moeilijke waarneming wordt. Heel vaag kon ik hem vermoeden op de plek en dan moest ik ook exact weten waar ik moest kijken. Qua moeilijkheid vind ik hem vergelijkbaar met M33, maar ik wilde geen tijd nemen om ze direct te vergelijken want vanaf mijn balkon verdwijnt hij alweer achter de dakrand, wat (uit eerdere observatieverslagen) volgens mij betekent dat hij bij @markus17 juist tevoorschijn komt op zijn balkon.

Met een 8cm handtelescoopje probeerde ik het met sterkere vergrotingen, waaronder door vergissing ook zelfs eens met 64x ipv de beoogde 32x, maar dat gaf vrijwel geen verbetering en geen enkele keer werd het meer dan een flauw vermoeden van een vaag schijnsel. De volgende keer zal ik misschien maar beter even de stad uitfietsen voor minder lichthinder en geen hinderlijke dakrand, en hopen dat er minder sluier is.

Dit object is een mooie uitdaging voor kleinere instrumenten in niet-optimale omstandigheden.

 

[skyfan]

Net zat er even een flink gat in de wolken boven Oegstgeest, en de lamp van de buren was uit. Met de 10x30 IS Canon was de roos prima te zien als een mooi rond wolkje.

 

[markus17]

De hele middag en avond kwamen er sporadisch flarden wolken voorbij. Maar echt fraai is het nu niet, de ringnevel liet zichzelf amper zien door de ES127/952, kijker weer naar binnen.

Later kom ik buiten en pak ik snel de verrekijker, Caph komt vanaf @EdwardB 's balkon richting de mijne, kijker weer naar buiten en wachten tot de Aarde wat graadjes verder draait.

Ineens is het volledig bewolkt, dus breng ik wat vuilnis naar de centrale bak, en plots begint het te regenen! Ik vlucht met vuilnis en al terug naar binnen om het objectief veilig te stellen. Een minuut of twee later is het vuilnis weg, de regen is klaar en de kijker weer binnen.

Het objectief bleek droog, maar wat is het soms een onozele hobby...

Volgende keer beter,
Doei!

 

[wvreeven]

Vanavond geprobeerd met een C8 vanuit de stad (25 km ten westen van Madrid). NGC 7789 stond hoog in het zenit maar liet niet meer zien dan enkele van de helderste sterren. Geen zwakke gloed zichtbaar ook want de lichtsoep was te sterk in de achtergrond. Volgende keer maar weer vanaf een donkere plek maar dat zal deze maand vast niet meer lukken helaas.