Object van de Maand Maart 2021: Galaxy NGC 2403

[John Baars]

Helaas voor mij vanaf mijn "observatieterras" ( tuintje) dik achter de dakrand.

 

[sixela]

Net ook in extreem goede omstandigheden geobserveerd. Hier een kopie van het verslag dat elders staat:

NGC 2403 is een werkelijk prachtig sterrenstelsel in Camelopardalis, niet ver van een lange ketting sterren die vertrekt van Muscida op het einde van de Grote Beer (neen, niet de kant van de steel van de pan, de andere kant). Onmiddellijk gevonden met de Docter met een 1,18x barlow erop (200x, uittredepupil 2mm).

Bij de eerste aanblik denk je onmiddellijk 'mini-M33', en dat verandert niet meer. Een langgerekte wat schuine centrale verheldering (groot, dus 'kern' kun je het bezwaarlijk noemen); onderaan aan de verheldering rechts een bult, wat die zowat de vorm van een ‘6’ geeft.

Onmiddelijk valt een rijtje van drie heldere vlekken en je denkt (door de egale gloed met rafelige rand) “HII-regio”; de linkse is enorm en staat wat afgescheiden
en heeft dan ook een eigen NGC-nummer gekregen, NGC 2404. Het zijn, blijkt later, van links naar rechts NGC 2404, SP174 en SP44.

Rechtsboven en linksonder ook lossere en minder heldere knopen die een eindje verder staan, buiten de ijlere gloed (je denkt zonder te weten waarom 'dat zijn geen HII regio' en dat is ook zo, het zijn clusters zoals NGC 206 bij M31) -- de ene linksonder heeft de welluidende naam SP331/336/343, blijkt later: hij is zo vlokkig dat aan verschillende delen verschillende nummers werden gegeven. De bovenste moet het voor zover ik weet zonder naam stellen.

Door de "6" vorm van de centrale verheldering denk ik eerst dat de arm van de 6 een arm van de melkweg is dat naar SP174 gaat en dan het naamloze vlekje verder weg, maar dan past de rest van de puzzel niet en "het midden" staat niet correct in de vage omringende gloed. Ik ben enkele minuten echt in de war...

En plots valt mijn euro: dat deeltje rechts is eigenlijk het begin van een arm en de rest is de kern, en de armen draaien in de andere zin!

Een arm begint onder de kern naar rechts, gaat tussen SP174 en SP44, draait dan naar links naar NGC2404, en passeert eerst, zo blijkt, nog een kleine vlek die ook een HII-regio moet zijn. Nog een arm aan dezelfde kant gaat lager, naar SP44 en dan de naamloze vlek rechtsboven. SP174, waar ik eerst een arm vermoedde, die lijkt in de nieuwe puzzel gewoon aan het centrale deel geplakt. Aan de overkant een niet zo duidelijke arm van de bovenkant van de kern naar links naar SP331/336/343.

Echt wel frappant "M 33 in het klein", ook bij het observeren, incluis enorme HII-regio op het einde van een arm met eigen NGC-nummer. Bizar.

 

[sixela]

Ik heb ook mijn UHC even boven gehaald, maar net zo snel terug weggezet want het beeld was nog zwakker

Als je toch "licht zat" hebt helpt het voor één zaak, en dat is weten of een knoop ergens in een arm een cluster dan wel een HII-regio is. Die laatste springen er zo uit met een UHC, die eersten verdwijnen gedeeltelijk samen met de omringende halo.

In stelsels met veel HII-regios worden armen zelfs duidelijker met UHC -- als een 'stippellijntje' dat je kunt volgen terwijl alles tussen de armen verdwijnt.

Heeft iemand een UHC-filter geprobeerd?

@Jef De Wit onder een donkere hemel: de armen verdwijnen, maar de helderste HII-regios komen er zo uit ge'popt' (vooral NGC 2404) en er zijn op hogere vergroting (12mm Docter met BarAdv en Zeiss barlow, 240x resp. 340x) nog wat extra te zien als net-geen-sterretjes die duidelijker worden (vooral links van NGC 2404, verder op de arm, en ééntje rechts net voor NGC 2404).

Veel tijd heb ik er niet aan gespendeerd, hooguit 2 minuten; ik had nog wel wat op mijn lijstje en had er al zeker 25 minuten naar staan gapen zonder filter (onder andere omdat ik het echt wel lang mis had over waar de armen liepen, en er dus een tijdje kop nog staart aan kon vinden ondanks alle detail dat aanwezig was).

Maar onder een slechte hemel ben je er op dat soort stelsels geen hol mee, denk ik. Dat helpt niet vaak bij zulke "vlokkige" spiraalstructuren: je ziet wel HII-regios beter maar er is een eindeloos aantal mogelijkheden om ze te verbinden. Je gaat wél duidelijk NGC 2404 te voorschijn zien komen, denk ik -- die heeft echt wel een flinke oppervlaktehelderheid, dus die kan wel wat filteren aan (en hij straalt ook flink in OIII en H-beta).

 

[Renseb]

Superleuk object! Ik heb er ooit nog mijn een groot stuk aan gewijd in het belangrijkste hoofdstuk van mijn proefschrift (https://archive.org/details/arxiv-astro-ph9707332/mode/2up voor de geïnteresseerde). Ik ga er zeker eens een opname van maken ; ben as we speak op de paardekop nevel bezig nu het nog kan ;-).

Dat boekje herinner ik me nog. En na jou was het nog steeds een populair object voor wat het neutrale waterstof in de halo deed. Leuk om nu met eigen ogen een keer op te sporen.

 

[NVDW]

Ga het zeker bekijken maar momenteel staat die nog niet ideaal voor mij vroeg op de avond.

 

[cyber]

Op aanraden van een bevriende fotograaf en omdat het object van de maand was, heb ik de telescoop vorige week ook een volledige nacht op NGC 2403 gericht.
SQM in mijn achtertuin bedroeg 18.8 - 18.6 op deze maanloze nacht, terwijl ik vorig jaar regelmatig beter dan 19.0 haalde.

In de nacht van 6 maart maakte ik onderstaande opname met ZWO ASI1600MM-C achter een 20 cm f/4 telescoop. LRGB filters werden gebruikt en de HII-regio's die in dit topic besproken worden zijn zeer duidelijk zichtbaar. Ik zag ook direct de overeenkomsten met M33.



Het volledige beeldveld laat nog wat extra PGC stelsels zien.
Naast de twee centrale voorgrond sterren bevat deze regio overigens een paar heldere en kleurrijke sterren.

 

[TomC]

Voor de liefhebbers van de zuivere potloodschets , hierbij mijn ruwe (finale) schets van NGC 2403, nog niet digitaal verwerkt.



De finale verwerkte versie volgt later in een apart topic. Beschouw dit maar als teaser ...

 

[svdwal]

Je hebt een nieuwe techniek? Ik zie geen annotaties meer, dit lijkt eerder een finale schets. Knap.

 

[TomC]

Dit is inderdaad de finale schets. Deze is de basis voor digitale nabewerking. Mss was de tekst onvoldoende duidelijk, kzal het wat verduidelijken.

De veldschets is nog steeds ruwe veegjes met nummertjes bij de sterren en overal woordjes tussengekribbeld. Niet voor publicatie

 

[Jef De Wit]

@TomC Prachtige schets, wat een detail! NGC 2404 is op de schets even helder (helderder?) dan de kern van NGC 2403. Hoe schat je de detecteerbaarheid van NGC 2404 in?

 

[TomC]

@Jef De Wit de helderheid van de kern is redelijk uitgesmeerd, er is niet echt een nucleus. Bij hogere vergroting is dat effect nog groter, terwijl NGC 2404 heel compact blijft en dus zn helderheid behoudt. Bij 200x vergroting was NGC 2404 alsdusdanig even duidelijk zichtbaar als de kernzone.

 

[sixela]

Ik denk dat in lichtvervuilde omgeving bij hoge vergroting NGC 2404 zelfs duidelijker moet te zien zijn dan de rest. Als je nog doorvergroot met een 400mm (een truukje dat ik van NGC604 kende) dan ziet hij er zelfs duidelijk driehoekig uit, in tegenstelling tot de centrale vlek van het stelsel vrij scherp afgelijnd.

De schets van Tom is bijna net zoals ik 'm zag, op één extra vlekje ver van het centrum linksonder, en een piepkleine HII regio aan het uiteinde van de centrale verheldering (waardoor ik eerst een "arm" naar rechtsboven zag vertrekken, die er niet is). En op hogere vergroting zijn er aan weerskanten van NGC 2404 nog twee kleinere HII-regio's te zien, althans als ik valsspeelt en gaat filteren (en die zie je dan zonder filter ook wel net, eens je weet waar ze staan).

Ik ben zeker dat met nog langer kijken, spelen met vergrotingen en filteren je nog wat HII-regios zou kunnen ontdekken; bij hoge vergroting en filteren, dan verdwijnt het stelsel grotendeels (de armen maar zelfs de centrale verheldering) en blijven enkel die HII-regio's over. Nog eens: ook daarin net M33 in het klein.

 

[Houdini]

Met de 63cm zie ik 5 emissiegebieden (O, ZO, WZW, WNW, NW) op ongeveer 5' van de kern.
Onder een goede hemel heb ik het volgende genoteerd: "Langwerpig O-W 8 à 10' groot; heldere kern, sterrijke omgeving; een arm vertrekt in ZW en loopt in tegenwijzerzin over W-N-O; lijkt daarna terug naar het Z te krullen, maar loopt vermoedelijk toch verder naar ZO; een tweede arm vertrekt waarschijnlijk in O en loopt via Z naar W; de emissiegebieden op 5' ten Z, een helder ten W en ook één ten O bepalen de armen; een groot contrast tussen de armen en het donkere gebied rond de kern; best bij 450x."
Maar een tekening van TomC is meer waard dan 1000 woorden .

 

[Jef De Wit]

Ik denk dat in lichtvervuilde omgeving bij hoge vergroting NGC 2404 zelfs duidelijker moet te zien zijn dan de rest.

Dan ga ik zeker nog eens een poging wagen vanuit mijn stadsrand locatie. NGC 604 is in mijn tuin in elk geval gemakkelijker zichtbaar dan M33.

 

[cloudbuster]

In 2019 waargenomen dit stelsel onder een niet heel sterke (SQM 21.1) hemel. Zonder voorbereiding was het lastig om alles eruit te halen wat erin zit. Moet dus nog eens in de herkansing als ik de waarnemingen hierboven zo eens lees

"Een donkere hemel is bij deze galaxy wel erg prettig om te hebben, want heel helder is ie niet. Eerste wat opvalt is het formaat, het is echt een joekel! En bepaald geen standaard sterrenstelsel ook; het is face-on met maar een iets helderdere kern dan de rest van de ovale verschijning. Er is duidelijk mottling te zien en met enige moeite komt er ook wat spiraalstructuur door, al is de precieze richting lastig te bepalen. Het lijkt meer een soort krakeling… Het stelsel is doorspekt met HII regio’s en eentje daarvan is zo duidelijk dat het zelfs een eigen NGC aanduiding heeft gekregen. Met moeite zie ik er nog twee (zonder van te voren te weten waar ik moest kijken, misschien zijn er meer mogelijk…). Het stelsel is wel wat vergelijkbaar met M33, maar dan kleiner en minder helder. Misschien dat bij een echt donkere hemel de structuur nog wat beter is te beoordelen."

 

[skyfan]

Gisteravond NGC 2403 weer bekeken met de 152 refractor en later met de Mewlon. De mewlon liet uiteraard wat meer zien, maar heel groot was het verschil niet. En met de mewlon zag ik in de transparante coronahemel na middernacht toen de maan onder was bij ca 200x perifeer iets van NGC 2404. Vaag vlekje. Met CLR filter.
Met UHC filter was de galaxy kleiner en leek wat meer vlekkerig.

 

[Jef De Wit]

Nog een waarneming, wel drie dagen te laat... Vanuit mijn lichtvervuilde tuin is enkel de kern zichtbaar (zie post #17). Op 3 april stond ik op een donkere locatie (SQM 21.5). Wat een verschil! Aan x50 zie ik niet enkel de kern van het stelsel, maar zitten de twee heldere sterren mooi ingebed in een opvallende gloed. NGC 2404 is (aan x92 en x171) zonder probleem perifeer zichtbaar, wel klein. Er lijkt structuur in het stelsel te zitten, maar ik slaag er niet in om spiraalarmen te zien (ondanks langtijdig turen).

 

[markleeman]

Hier ook een vergelijkbare waarneming als Jef, zij het onder een nog iets minder goede hemel (ik schat een SQM van, of net onder de 21). Wel ook net te laat, op 1 april. Ook met 30cm opening. Er lijkt structuur te zichtbaar, maar écht een structuur onderscheiden lukt niet. Wel meen ik aan de oost kant buiten het centrum een iets helderder blob te ontwaren. Verder is het toch wel een mooi object met die voorgrond sterretjes!

 

[Jef De Wit]

Dan ga ik zeker nog eens een poging wagen vanuit mijn stadsrand locatie. NGC 604 is in mijn tuin in elk geval gemakkelijker zichtbaar dan M33.

Belofte maakt schuld. Wel over datum... maar ik heb ook naar OvdM April gekeken ter compensatie

NGC 2404 vanuit de lichtvervuiling (SQM 19.2) met een 30 cm en de schets van @TomC onder de arm. Het HII-gebied was het beste zichtbaar bij een vergroting van x171 als een zwak klein rondje (perifeer zicht nodig). UHC maakte het niet opvallender, maar gaf het een meer stellair uiterlijk. En zoals @sixela al dacht: gemakkelijker zichtbaar dan de kern! Ik vraag me nu af hoe ik 'm vorig keer heb kunnen missen....
Bij x240 had ik het vermoeden dat het 2de HII-gebied (in het verlengde van twee sterren, aan de noordwestrand) zichtbaar was. UHC hielp hier niet.