Object van de Maand Januari 2022: M78 & co

Jef De Wit

Donateur
Messier 78 is een heldere reflectienevel in het sterrenbeeld Orion die binnen ieders bereik zou moeten liggen. Hoe ben je tot bij het object geraakt? Wat kan je zien? Zijn filters van enige hulp? Probeer 'm zeker ook met de verrekijker te detecteren. En waarom geen schets of foto?

M78 te gemakkelijk? Wie nood heeft aan meer uitdagingen: het object maakt deel uit van een grotere wolk die ook NGC 2064, NGC 2067 en NGC 2071 omvat. Veel plezier met de jacht!
 

markus17

Ganymedes
Leuk, een nieuw OvdM!

Tijdens het deponeren van twee wijnflessen bleek het Oriongebied helder, en eenmaal binnen de verrekijker gepakt. Volgens mijn geprinte detailkaart is direct links van het object een sterrenboog, een haakje open (. Dat was goed te zien met de 9x63. Het object zelf kwam niet in beeld als vaag vlekje.

Dan snel de ES127/952 herconfigureren van Nagler31 naar Morpheus17.5, extensiestuk ertussen en herbalanceren.

Vanaf Alnitak, met natuurlijk de Paardenkopnevel in beeld, maar onzichtbaar zoals altijd, kwamen delen van de boog in beeld en vloog er op ~54x een wazig vlekje tussendoor. Doorvergroten naar ~104x werd het vlekje alleen maar minder goed zichtbaar.

Terug naar binnen om met kstars te controleren of ik juist zit. Rechts is de heldere ster HD37788 en zijn wat patroontjes zichtbaar. Terug naar buiten om te bevestigen en ik zit op de juiste plek.

Vanuit Groningen lijkt het nergens op met mijn kleine kijker. Er was geen enkele hint van de nabije buren. Wel had ik het idee dat er in de nevel twee tot vier zwakke sterren te zien waren op ~104x.

Nu ik opnieuw naar kstars kijk denk ik eerder dat ik M78 en NGC2071 en de rest als één object heb gezien, één van de sterren moet dan HD290863 zijn geweest, over HD290860 ben ik niet zeker.

Met deze fraaie refractor vanuit deze locatie ben ik kansloos om er iets beters van de maken, maar er is nog een maand tijd om de TS204/2436-cassegrain op te lappen!

Wordt vervolgd!
 

NVDW

Lave System
Ja grote wolken zien we zonder problemen de laatste tijd :)
Deze stond al op de to do lijst dus komt goed uit.
 

markus17

Ganymedes
Hier is nog het zoekkaartje die ik uit de printer liet rollen, ζ orionis is Alnitak.

alnitak-m78.png
De boog is links mooi zichtbaar, en valt meteen op met de verrekijker.
 

Jef De Wit

Donateur
De kerstvakantie is behoorlijk bewolkt. Ik ondernam een ontsnappingspoging richting Zeeland, maar de weergoden gunden me niet al te veel (alhoewel de weermodellen hoop gaven). Tussen de wolken door en beschutting zoekend voor de stormachtige wind achter de dijk, toch M78 in het vizier kunnen nemen (30 cm, SQM 20.7). Voor een schets waren de omstandigheden niet goed genoeg. Daarom roep ik de hulp in van een DSS-beeld (zie hieronder). 2076 moet wel 2067 zijn :rolleyes:

M78 is opvallend. Het bevat twee heldere sterren en een derde (zwakkere) ster die nog duidelijk in de nevel zit. De noordkant is scherp afgelijnd. NGC 2071 was me niet direct opgevallen. Eenmaal je weet waar hij zit, is de nevel met perifeer zicht duidelijk detecteerbaar als een ronde, zwakke gloed (zonder detail) rond een heldere ster die - bij x171 - een zwakke begeleider heeft. NGC 2064 lijkt op foto helderder (en dus gemakkelijker) dan NGC 2076. Het tegendeel is waar. Voor NGC 2064 is meer vergroten (x171 en x240) en aandachtig perifeer kijken een noodzaak. Het is een zeer zwak, klein, rond vlekje. NGC 2067 daarentegen is al bij lage vergroting (x50 en x92) perifeer op te pikken als een langwerpige, zeer zwakke gloed vertrekkend uit een ster (in het verlengde van een andere ster).

M78 DSS blauw.png

Hopelijk komt er een herkansing voor de schets....
 

sdn

Callisto
M78 gemakkelijk? Dat hangt van je locatie af. Vanuit mijn achtertuin (NELM 4) was het vanavond half bewolkt: er kwamen af en toe echt grote wolken langs die helderwit verlicht werden, maar daartussen zaten af en toe ook gemene nevelachtige plukjes die de detectie van alle niet-stellaire objecten gewoon lastig maakten. M78 was zichtbaar als uiterst zwak perifeer pluisje rond een tweetal sterren (200mm Dob, 62x en 94x vergroting). De overige objecten waren allemaal onzichtbaar. Met Oiii filter verdween ook M78 (logisch, voor een reflectienevel). Geen object voor de randstad dus.

Maar: de avond was toch een succes! Niet alleen omdat het de eerste keer in 3 weken was dat ik weer eens buiten stond, maar ook vanwege de mooie open clusters die wel goed zichtbaar waren: ngc 1746, 1647, 1807, 1817 en 1662. M78 komt hopelijk nog eens deze maand vanuit Zeeland.
 

markus17

Ganymedes
Mooi, jullie bevindingen bekrachtigen mijn vermoeden van een tweetal sterren in de nevel, het zal wel kloppen.

Maar, om de uitdaging van het object wat groter te maken, wie weet één of meer van de 17 Herbig-Haro-objecten [1] in de nevel [2] te vinden? Zit er eentje aan de linker onderzijde van het object op de foto [2]? Is dat dezelfde deuk in de nevel als in Jef's foto? Is die protoster met die monstertelescopen ook op te pikken?

[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Herbig-Haro-object
[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Messier_78
 

sdn

Callisto
Natuurlijk, en de grootte van de telescoop. Ter info: de SQM 20.7 van mijn waarneming stemt overeen met een NELM van 5,9 à 6,2 (naargelang de berekening).
Klopt. Vorig jaar ging het overigens op een nacht met betere transparantie vanuit diezelfde achtertuin een stuk beter (toen haalde ik NELM rond 4.5 of iets meer), en was M78 vrij helder en ook ngc2071 zichtbaar.
 

Center Mark

Donateur
Gisteravond eens een uitgebreide studie van M78 en omgeving ondernomen, vanuit de waarneem stek bij Lexmond met een 20cm kofferdob. Ik vind de scherpe bergrenzing aan de NW kant altijd heel typerend, aan de ZO kant waaiert de nevel juist heel geleidelijk uit tot deze naadloos in de achtergrond lijkt over te gaan. Bij geconcentreerd kijken zag ik nu ook een lichte verheldering in de nevel die mij nog niet eerder was opgevallen, aan de zuid kant in de nevel.

NGC2071 is perifeer op te pikken als een neveltje rond een ster iets ten noorden van M78. Hier viel mij een kleine uitloper op uit deze nevel in zuidelijke richting.

Ik heb nog geprobeerd andere neveligheid te vinden maar dat lukte me niet.

Zie verder de onderstaande schets.

M78 - 07-01-2022-4.jpg
 
Laatst bewerkt:

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
Naar McNeil's nebula hoef je niet te zoeken -- die is al enkele jaren verduisterd.
 

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
Tussen de wolken met een 508mm f/3.7 Dobson bekeken in de Oesterput. Transparantie in het begin van de avond uitstekend (behalve als er wolken waren, en dat was 70% van de tijd :-/ ), later matig (minder wolken, maar er waren overal flarden die die wolken verbonden en nergens was het echt transparant).

Met 17mm oculair (128x, uittredepupil 4mm) is de M 78 nevel het meest uitgebreid. Op deze vergroting is de nevel veel uitgebreider met IDAS LPS D3 filter. Twee sterren aan de noordkant (20-30° van N-Z geörienteerd) met een derde minder heldere ster in het zuiden. In het noorden en westen van de hemel is de hemelachtergrond duidelijk veel donkerder dan elders.

Naast een een erg heldere boog waarin de twee heldere sterren zitten (aan de noord- en westkant duidelijk begrensd, aan de oostkant meer vaag uitwaaierend) valt een veel minder heldere driehoek op die voorbij en iets ten oosten van de minder heldere derde ster uitwaaiert; op deze vergroting is het dus een soort "drietand" met een veel ijlere centrale tand.

Aan de noordkant is NGC 2071 een wat grillige vlek rond een ster.

Met meer vergroting (11mm, 200x, uittredepupil 2.6mm) verdwijnt die centrale uitwaaiering voorbij het minder helder sterretje (en krijgt de nevel een beetje het aspect van een mini-M42), maar verschijnt er meer donker detail in het helderdere deel. Vooral een O-W donkerdere breder band tussen de twee heldere 'ogen' en het derde sterretje valt op, en ook een verheldering rond dat derde sterretje.

Net ten noordwesten van het noordelijke oog een donkere vlek die in de nevel dringt. Verder ten oosten een L vormige iets minder heldere vlek en heel wat verder een nog wat donkerdere omgekeerde L-vlek. De hemelachtergrond is aan de oostkant écht wel pikzwart en wordt daarna terug helderder om dan terug te vervagen, waardoor NGC 2067 zichtbaar wordt al een vage streep, in het noorden breder dan in het zuiden.

NGC 2071 wordt grilliger, en is vooral aan de oostkant uitgebreid; scherp afgelijnd in het noorden en vrijwel onmiddellijk gesplitst in twee uitlopers op 90° (eentje naar het zuiden, eentje naar het oosten). aan de westkant loopt hij niet ver van de ster en vervaagt net wat verder in de achtergond.

Met nog meer vergroting (8mm, 270x, 1.9mm uittredepupil) wordt perifeer een klein vlekje aan de zuidkant in het verlengde van NGC 2067 zichtbaar; op deze vergroting is het duidelijker zonder dan met LPS D3 filter. Dat vlekje blijkt NGC 2064. Verrassend moeilijk: op foto's is die veel helderder is dan NGC 2067 maar hier lijkt die een pak zwakker; ik vermoed dat je bij NGC 2067 de nevel (verrassend makkelijker) vooral ziet door het contrast met de pikzwarte donkere band die M78 aflijnt en niet door de intrinsieke helderheid van NGC 2067 zelf.
 
Laatst bewerkt:

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
p.s. ik acht persoonlijk de HH voorwerpen enkel mogelijk met een goed Gen 3 nachtkijkoculair en een H-alpha filter (maar of je dat nog 'visueel' moet noemen is uiteraard zeer de vraag). Als m'n 400mm verkocht raakt komt het er misschien ooit van.
 

EdwardB

Donateur
Straks heb ik even met de 15cm newton kunnen waarnemen. Met 23x was de exacte lokatie van M78 gemakkelijk te vinden via een eenvoudige starhop: vrijwel loodrecht op Orions gordelsterren en vanaf Alnitak gezien op bijna dezelfde hoekafstand als Mintaka.

Dit verrekijkerobject-onder-donkere-hemel laat zich nauwelijks zien in de stad. Bij 23x was hij maar net detecteerbaar, 38x en 83x zijn beter en laten duidelijk de twee sterren zien met wat vage nevel eromheen. Sterke vergrotingen voegen niets toe, de nevel wordt meer uitgesmeerd en weer zwakker.

Wellicht dat er zonder die halve maan van vandaag en bij hogere stand er iets meer te zien was, maar ook dan is het beter om de stad uit te gaan voor een indrukwekkender beeld.
 

John Baars

Moderator
Rondom dezelfde tijd als EdwardB heb ik hem waargenomen met een SW 15cm Startravel refractor. Hij was zoals Edward al opmerkt maar net detecteerbaar. Grappig is dat ik hem ook bij 84X waargenomen heb. Om de twee sterren mooi afgetekend te zien gebruikte ik 150X. De Maan was de Grote Stoorder.
 

Jef De Wit

Donateur
Lukte mij deze week met een ED100 niet vanuit Leiden Zuid (Bortle 8).
Ik vind dit sowieso altijd een lastig object. Opvallend dat de meesten hierboven deze zo makkelijk noemen!
Ik heb m'n binowaarnemingen (10x50, 8x42) vanuit mijn tuin (Bortle 7) erbij gehaald. M78 was zichtbaar, vooral met perifeer kijken. M1 was telkens moeilijker te zien. Wachten op goede transparantie en dan moet het lukken met je 10 cm 🤞
 
Bovenaan Onderaan