Belangrijke specs van een telescoop.

Valieman

Meteoriet
Hey guys, zoals jullie misschien hebben opgevangen ben ik (al langere tijd) in de oriënterende fase. Binnenkort ga ik mijn 1e telescoop (10" dobson) aanschaffen en heb na uuuuurenlang internet afspeuren een samenvatting gemaakt van de (mijns inziens) belangrijkste specs van een telescoop. Dit heeft voor mij al veel kennis opgeleverd en zal voor iemand als ik (die van plan is een begin te maken, maar door de bomen het bos niet meer ziet) de keuze voor een bepaalde telescoop wellicht wat makkelijker maken. Zouden jullie dit willen doorlezen en eventuele aantekeningen willen posten? Het kan natuurlijk zijn dat ik bepaalde zaken over het hoofd zie of simpelweg iets schrijf dat onjuist is. Alvast dank.

Waar letten we op als we een telescoop willen aanschaffen? De belangrijkste specs op een rijtje.
Als voorbeeld gebruiken we hier de Bresser N254/1270 Messier Hexafox DOB telescoop met een 25mm oculair.

1). Opening.
De opening ofwel apertuur van de telescoop geeft simpelweg de diameter aan van de lens of spiegel van de telescoop. Hier 254mm. Hoe groter deze opening, hoe meer licht de telescoop verzamelt en hoe meer details kunnen worden waargenomen. We zullen ook vaak de openingsverhouding (f) tegenkomen die wordt berekend door de brandpuntsafstand te delen door de opening.
In ons geval komt dit neer op 1270/254=5.
Kortweg kan gezegd worden dat een lagere f gunstiger is voor het waarnemen van details.

2). Vergroting.
De vergroting van een telescoop haalt het te bekijken object dichterbij. We berekenen de vergroting simpelweg door de brandpuntsafstand van de telescoop te delen door de brandpuntsafstand van het oculair. Die 2 onderdelen samen bepalen dus de totale vergroting.
In ons geval komt dit neer op 1270/25=50,8.
Duidelijk is dat hoe groter de brandpuntsafstand van het oculair hoe kleiner de vergroting is. Als men heel gefocust wil kijken naar een object (bijv. planeet) kan voor een 4mm oculair gekozen worden, wat een vergroting oplevert van 1270/4=317,5. Zo kunnen we dus met verschillende vergrotingen spelen door oculairs te wisselen (en eventueel te combineren met een barlow-lens).

De minimale vergroting. Om de minimale vergroting van onze telescoop te berekenen delen we de opening door 7.
In ons geval komt dat neer op 254/7=36,3

Niet alle oculairs zijn geschikt voor alle telescopen. De maat van het oculair dat de minimale vergroting oplevert berekenen we door de openingsverhouding (f) maal 7 te nemen.
In ons geval komt dit neer op 5x7=35.

Een groter oculair (van bijvoorbeeld 38mm) zal een kleinere vergroting opleveren (1270/38=33,4) dan hierboven berekende minimale vergroting van 36,3 en is dus niet geschikt voor onze Bresser telescoop.

De normale of nuttige vergroting. Dit is de vergroting die doorgaans het beste beeld geeft en berekenen we door de opening te delen door 0,7.
In ons geval komt dit neer op 254/0,7=362,9.

De maximale vergroting. Dit is de grens van wat de telescoop aankan, maar zal niet vaak gebruikt worden (beeld wordt vaak donker/wazig). Simpelweg 2x de opening.
In ons geval komt dit neer op 254x2=508.

3). Resolutie.
De resolutie van een telescoop bepaalt grofweg wat er kan worden waargenomen aan details. Vanzelfsprekend hangt dit samen met hoeveel licht er door de telescoop verzameld wordt en dus de opening (zie 1.) We berekenen de resolutie door 138 te delen door deze opening.
In ons geval komt dit neer op 138/254=0,54.
We kunnen zeggen dat een lagere resolutie gunstiger is voor het waarnemen van details.
 

Skyheerlen

Moderator
Drie opmerkingen;
  • De nuttige vergroting: de vraag is wat je daar precies mee bedoelt. Maar 363x is veel te veel; nominaal zul je met een veel lagere vergroting waarnemen;
  • De maximale vergroting van ruim 500x haal je alleen dan als de atmosfeer perfect rustig is (en de collimatie goed en de spiegel afgekoeld en ...). Heel vaak haal je het niet;
  • Scheidend vermogen: 0.54” haal je nooit in Nederland/België; de luchtonrust hier is te groot. Als je 1” haalt, heb je geluk. Meestal is het slechter.

Goed dat je zoveel uitgezocht hebt; het helpt een stuk om eea beter te leren begrijpen.
 
Laatst bewerkt:

Rudy

Donateur
De belangrijkste specs zijn voor mij vooral het gewicht, de afmetingen en de hanteerbaarheid. Niks dat te zwaar, te groot of te onhandig is. Daarna komen pas andere specs aan bod.
 
De belangrijkste specs zijn voor mij vooral het gewicht, de afmetingen en de hanteerbaarheid. Niks dat te zwaar, te groot of te onhandig is. Daarna komen pas andere specs aan bod.
Inderdaad, ik heb ooit een 14inch Dobson gehad. Die stond meer stof te happen dan dat ik die buiten zette. Eigenlijk te zwaar en te groot om even tussendoor te kunnen kijken.
Ik heb deze dan ook weer gauw verkocht. De 8inch die ik had gebruikte ik veel meer. Als ik ooit weer een grote Dobson wil dan word het een lichtgewicht koffer Dobson.
1 die je vrij makkelijk ergens mee naar toe kan nemen.
 
  • Leuk
Waarderingen: Rudy

sterrenboy

SQM hunter @ the dark side in France
Die stond meer stof te happen dan dat ik die buiten zette. Eigenlijk te zwaar en te groot om even tussendoor te kunnen kijken.
Maar daar heb je een steekkar voor, past wel door iedere deur. Ook voor een trap op en af.

maar het is niet gunstiger voor het waarnemen van details.
Al eens door een <f/4 gekeken?
Mij valt het meteen op dat sterren helderder -èn méér- zijn dan een vorige telescoop, welke dan ook die een hogere f-waarde heeft.
 

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
Klopt niet. Het aantal sterren hangt vooral af van de opening. Natuurlijk, 508mm telescopen zijn zelden f/9 ;-). Maar de 14" SCT van @Skyheerlen deed echt niet onder voor een 14" Dob, al moet ik toegeven dat hij ook fijnere sterretjes produceerde dan de meeste grote SCTs (als hij op temperatuur was).
 

sterrenboy

SQM hunter @ the dark side in France
al moet ik toegeven dat hij ook fijnere sterretjes produceerde dan de meeste grote SCTs (als hij op temperatuur was).
En hij is opnieuw gepimpt: corrector, secundair. Dus niet meer de 14” in originele staat. Een originele is dan denk ik niet beter!
 
Ik zag nauwelijks sterren in mijn 14inch Dob, het ding trok veel te veel Skyglow naar binnen in mijn door lichtvervuiling geplaagde plek.
Mijn SCT's hadden daar minder last van.
 

Skyheerlen

Moderator
Dan speelden er andere zaken een rol. Vergroting, buitenhuizen strooilicht, grootte (heb je ‘m vergeleken met een 14” SCT?); zomaar stellen dat een dob ‘nauwelijks sterren laat zien door het strooilicht, in tegenstelling tot een SCT’ kan niet.
 

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
Op gelijke vergroting toont een 14” Dob net dezelfde “sky glow” als een 14” SCT. Het enige waar je moet op letten is dat de baffling OK is (en dat is niet altijd zo; als de UTA niet lang genoeg is en je ziet ook de hemel rechtstreeks via de overkant van de oculairhouder heb je uiteraard extra).
 

Josan

Callisto
In deze hobby bestaat geen keuze zonder compromissen. "Beter" is dus voor ieder persoon, iedere situatie, iedere toepassing/doel iets anders. Houdt de discussies gaande. ;)
 

Brainiac

Moderator
De f factor heeft visueel geen effect op het aantal sterren wat je ziet bij een gelijke vergroting. Met jouw telescoop was wat anders aan de hand. Sterker nog, een snelle telescoop geeft meer coma buiten het centrum, wat overigens te corrigeren is met een coma corrector.
 
Dan speelden er andere zaken een rol. Vergroting, buitenhuizen strooilicht, grootte (heb je ‘m vergeleken met een 14” SCT?); zomaar stellen dat een dob ‘nauwelijks sterren laat zien door het strooilicht, in tegenstelling tot een SCT’ kan niet.
Moge zo zijn, maar ik meld alleen wat ik ervaren heb, ik heb toen diverse vergrotingen geprobeerd. Het is ook een van de reden dat ik de telescoop
weer heb verkocht. Het was een truss dob , wel zonder anti strooilicht hoes, dus dat zou ook nog een oorzaak geweest kunnen zijn.
 

sixela

hulpbeheerder - hij/hem/zijn
Een korrekt gebafflede Dob heeft er geen last van, maar inderdaad: commerciële telescopen hebben vaak een te nauwe UTA en dan heb je echt wel een extra lichtschild nodig (om te zwijgen van het feit dat je soms de grond ook ziet naast de spiegel). Het is niet voor niets dat een Canopus een UTA heeft én nog een flink lichtschild:

Canoxis_small.jpeg
 

Jaap Kaemingk

Meteoriet
Hallo
Even mijn reactie
In punt 1 schrijf je dat een kleiner F getal dus een korter brandpunt een betere waarneming geeft. Dit is fotografisch juist maar visueel niet. Een hoog F getal dus een lang brandpunt geeft over het algemeen meer detai dan een korter brandpunt. SCT hebben een veel groter f getal dan een dobson en geven ook meer detai op maan en planeten.

In punt 2 heb je het over de ideale vergroting
Ik zelf ga uit van een max vergroting bij een newton van de diameter in mm. Dus factor 1 Je zult ook merken dat met een 16 inch dobson je niet vaak aan de 400 keer vergroting komt. In nederland is 200 keer vergroten al heel mooi Zeker met lichtvervuiling en turbulentie. Alle verstoringen vergroot je mee.
 

janvangastel

Meten is weten
In de praktijk komt het er op neer, dat de keuze meer zal afhangen van wat je wilt waarnemen dan van berekende zaken zoals minimale en maximale vergroting.

Daarnaast speelt de factor handelbaarheid een rol, die wat minder belangrijk is als je alleen maar thuis waarneemt en de telescoop niet mee hoeft te nemen naar donkere plekken.

Voor visueel waarnemen van deepskyobjecten zijn dan eigenlijk vooral de opening en de baffeling van belang: hoe meer opening, hoe meer licht, hoe beter de baffeling hoe minder last van ongewenst licht.

Voor maan/planeten is de diameter van de spiegel wat minder belangrijk. Wat dan weer wel belangrijker wordt is, de haalbare vergroting, ook al heb je daar alleen/vooral voordeel van bij goede seeing en veel minder bij slechte seeing.

En vergeet niet dat de kwaliteit van de optiek ook een duit in het zakje doet, vooral als je meer gaat vergroten.

F/waarde is, zoals eerder vemeld, van geen enkel belang voor visueel waarnemen, behalve dan dat bij snelle telescopen goed collimeren belangrijker wordt. Als het je gaat om visueel waarnemen is het misschien handig om deze artikelen over visueel waarnemen te lezen: http://www.janvangastel.nl/Astronomy/artikelen.htm#grensmagnitude
 

Skyheerlen

Moderator
Een hoog F getal dus een lang brandpunt geeft over het algemeen meer detai dan een korter brandpunt. SCT hebben een veel groter f getal dan een dobson en geven ook meer detai op maan en planeten.

Dat klopt niet: een hogere of lagere openingsverhouding zegt niets over meer of minder detail zien. De vergroting pas je aan door een ander oculair te kiezen; meer details (een hoger scheidend vermogen) haal je door een grotere opening, een beter seeing (want je bent beperkt tot wat de atmosfeer je biedt), een goede collimatie, ontbreken van een obstructie en nog wat andere zaken.

SCTs laten niet om de reden van de hogere openingsverhouding meer details zien. Helaas zijn niet alle SCTs even goed, en een slechte SCT laat minder detail zien dan een newtontelescoop met goede optiek (andersom overigens ook). (Dat gezegd hebbende: de algemene concensus is dat de spreiding in kwaliteit tussen de verschillende Celestron Edge HDs klein is, en de kwaliteit zelf goed).
 
Laatst bewerkt:

Skyheerlen

Moderator
In punt 2 heb je het over de ideale vergroting
Ik zelf ga uit van een max vergroting bij een newton van de diameter in mm. Dus factor 1 Je zult ook merken dat met een 16 inch dobson je niet vaak aan de 400 keer vergroting komt. In nederland is 200 keer vergroten al heel mooi Zeker met lichtvervuiling en turbulentie. Alle verstoringen vergroot je mee.

Lichtvervuiling heeft geen enkele invloed op de maximaal haalbare vergroting. Luchtonrust (seeing), temperatuur vd optiek tov de omgeving, collimatie, kwaliteit vd optiek en natuurlijk het object zelf hebben invloed op de maximaal haalbare vergroting. Ervaring van de waarnemer speelt ook een rol.

Overigens is de maximale vergroting ook niet meer dan een richtwaarde en hebben de omstandigheden veel meer invloed dan het kale rekensommetje. Het staat leuk op papier, maar in de praktijk betekent het niet veel. En zelfs de minimale vergroting is een richtgetal. Ik neem meer dan eens waar met een 40mm oculair in mijn F4.45 + Paracor (= F5.1) telescoop, met een uittredepupil van bijna 8mm. Het 'mag' niet, maar het extra beeldveld kan soms prettig zijn. En als het donker genoeg is, zie ik de vangspiegel niet in beeld.
 
Laatst bewerkt:

Skyheerlen

Moderator
Volgens mij heeft lichtvervuiling wel degelijk invloed op de haalbare vergroting. Even in het extreme. Als de masn er is ( en die zorgt alleen maar voor lichtvervuiling) dan kan met een kleine vergroting vaak nog wel wat zien masr met een grotere vergroting niet meer)

Dat is flauwekul. Pak een sterrenveld en je zult zien dat je met sterke vergroting zwakkere sterren zult zien dan met lage vergroting. Het kan goed zijn dat zwakke details van DSOs wegvallen, maar dat heeft met de verlichting van de hemelachtergrond te maken (door de aanwezigheid van de maan), en dat heeft geen invloed op de vergroting.


Dan even over het F getal of openings verhouding Het is wel degelijk zo dat een groter F getal meer detai geeft.
als je 2 newtons neemt van orion optics 1 met een korte buis en 1 met een lange buis dan zal die met de lange buis meet detai geven. Waarom bouwt Dekker anders een telescoop met een f getal van 30 ( zoals die elders hier op het forum te koop staat) Met deze telescoop kun je waarschijnlijk onder zelfde omstandigheden de Enke scheiding in de ring van Saturnus wel kunnen zien terwijl dat met je 16 inch dobsen of de 14 inch sct niet zal lukken.

Je haalt nu twee dingen door elkaar: openingsverhouding en obstructie. Een newtontelescoop (of een Cassegrain - ik neem aan dat dat de F30 van Dekker is) met een grote openingsverhouding (F8.0 bijvoorbeeld) heeft een kleinere obstructie dan een newtontelescoop met een kleine openingsverhouding (een F3.0 bijvoorbeeld). Die grotere obstructie leidt tot een verlaging van het contrast tov de newton (of cassegrain) met kleinere obstructie.

Maar het contrastverlies heeft niets te maken met de openingsverhouding en alles met de obstructie.

Als je twee 30cm newtons neemt, een F4 en een F8, en in beide dezelfde vangspiegel zet, dan zie je evenveel details (ervan uitgaande dat je dezelfde vergroting gebruikt, de kwaliteit vd spiegels gelijk is, en ... en ... en).

Bij de F4 zal dan waarsch het volledige beeldveld niet voledig verlicht zijn (want de vangspiegel is waarschijnlijk te klein), maar dat is niet relevant voor de discussie.

Als je twee refractors neemt (zonder obstructie dus) met verschillende openingsverhoudingen, zul je ook geen verschil zien (bij gelijke vergroting en ....).

AUB geen halve waarheden hier verkondigen; er wordt al te veel flauwekul over dit onderwerp geschreven.
 
Laatst bewerkt door een moderator:
Bovenaan Onderaan