Checklist beginners

Introductie

Het is voor een beginner niet makkelijk een goede keuze te maken voor de aanschaf van een telescoop. Er is zeer veel aanbod en vaak ziet men door de bomen het bos niet meer. Om het voor de beginner wat eenvoudiger te maken en gerichter te zoeken en advies te vragen is deze onderstaande vragenlijst samengesteld. Als je op het forum advies wilt vragen over een aan te schaffen telescoop is het handig als je deze vragenlijst invult en de antwoorden mee geeft in je vraag op het forum. De opties zijn alleen als indicatie toegevoegd. Het kan uiteraard zo zijn, dat jouw optie er niet bij zit. Schroom dan niet om een antwoord te geven dat goed bij jou past.

Weet je al wat je zult zien als je door een telescoop kijkt, verwacht je plaatjes te zien zoals deze op internet te vinden zijn? Kijk hier om je verwachtingen met de werkelijkheid te vergelijken.

Vragenlijst

Lijst om te knippen en plakken

Dit is dezelfde lijst als hierboven, maar in een vorm die je kunt copy-pasten naar het topic op het forum waar je je vraag stelt. Scheelt weer wat typwerk. Let wel, het is niet de bedoeling om hier reeds je antwoorden bij te schrijven. Eerst kopiëren naar je topic, en daar pas de antwoorden erbij zetten!

1. Welke beelden verwacht je te kunnen zien?

• Wat stel je je er op dit moment van voor:

• Is het een impuls(aankoop)?

• Heb je al ervaring met sterrenkijken?

• Heb je al een kijker?

• Ben je al eens op een starparty geweest?

2. Wat wil je met de telescoop doen?

3. Hoe wil je objecten zoeken en volgen? (manueel, auto, GoTo,...)

4. Wat is je budget?

• Is dit inclusief/exclusief accessoires? (accessoires : bvb extra oculairen, filters, collimatiewerktuigen,...)

5. Hoe belangrijk vind je maan en planeten?

6. Hoe belangrijk vind je Deepsky?

7. Waar ga je kijken?

• Hoe donker is je achtertuin? In welke omgeving is dat?

• Heb je vrij uitzicht rondom? (vooral het zuiden is belangrijk)

• Ben je bereid te reizen voor een donkere plek?

• Hoe ver wil je maximaal reizen naar een donkere plek?

• Waar woon je (ivm starparty's in je omgeving)

• Woon je op een flat? Nee

8. Hoe lang ga je per sessie waarnemen?

9. Wat kun je dragen?

• Hoeveel kilo wil je maximaal tillen?

• Hoe ga je de telescoop vervoeren?

10. Is 2e hands een optie?

11. Later interesse in fotografie?

• Neen, ik wil enkel visueel werken

• Ja, maar we zien later wel (en dan koop ik er eventueel wel iets anders voor)

• Zoja, welk type (planetaire fotografie, fotografie van zwakke voorwerpen)?

Na het invullen van deze lijst zul je al een best goed idee hebben welke eisen jij aan je telescoop stelt. Dan kun je alvast eens rondsnuffelen in een lijst met Beginnerstelescopen . Voor elk budget tot zo'n 600 euro vind je verschillende opties. Per telescoop is voor de duidleijkheid aangegeven hoe het transportgemak is, hoe lang het afkoelen duurt(of de telescoop geschikt is voor korte sessies), of de telescoop geschikt is voor planeten en/of deepsky en of je er eventueel in de toekomst mee kunt fotograferen.

Staat jouw droomtelescoop er alsnog niet bij of heb je meer dan 600 euro over voor je eerste of 2e telescoop. Laat dit dan weten op het forum en je zult verder goed geholpen worden.

Uitleg

Vraag 1 - Welke beelden verwacht je te kunnen zien?

Veel mensen hebben een onrealistisch beeld van wat ze met een telescoop kunnen zien. Ook onderschatten ze vaak de vaardigheden die je nodig hebt. Leren waarnemen is iets dat veel tijd kost maar absoluut noodzakelijk is om ten volle te kunnen genieten van al het moois dat de hemel te bieden heeft. Ook zul je andere vaardigheden moeten aanleren zoals bijvoorbeeld

-het lezen van een sterrenkaart

-sterrenbeelden aan de hemel herkennen

-objecten zoeken

-het selecteren van voor jou zichtbare objecten in een atlas

-het detecteren van zeer zwakke objecten of contrastverschillen

-een montering uitrichten op de pool

-een newtontelescoop collimeren

-een parallactische montering opbouwen en

-een goto systeem uitlijnen op de hemel

Een ander punt is het weer. Je bent 100% afhankelijk van goed weer. Bij bewolking is er niks te beleven. Ook zijn de maanden juni en juli in Nederland niet goed bruikbaar. Het wordt pas heel laat donker. In de maanden dat het wel vroeg donker is kan het onprettig koud zijn. Per saldo zijn er misschien 30 avonden per jaar waarop je de hobby zult uitoefenen.

Vraag 2 - Wat wil je met de telescoop doen?

Fotografie en visueel waarnemen zijn 2 heel verschillende dingen. Ze zijn ook nauwelijks verenigbaar in 1 telescoop. Visueel wil je vooral een grote kijker, terwijl je voor fotografie vooral een grote/goede/stabiele montering wilt. Bedenk daarom goed of je niet nu beter visueel kunt beginnen en als het echt bevalt later een andere kijker erbij koopt om te fotograferen. De instapprijs voor fotografie is ook beduidend hoger dan voor visueel waarnemen. De kans op een miskoop en flinke financiële verliezen zijn groter als je direct in de fotografie stapt. Ook is de leercurve van fotografie zeer steil.

Voor fotografie is het ook belangrijk dat je een goede focusser hebt met fijnregeling. Als je focus niet goed is krijg je onscherpe opnamen. De meerprijs van zo'n focusser met fijnregeling is meestal zo'n 50 euro.

Wees daarom niet bang om knopen door te hakken. De optie voor fotografie in de toekomst beperkt je visuele mogelijkheden de komende tijd aanzienlijk. Je kunt het geld maar 1x uitgeven. Visueel geef je het vooral uit aan de kijker, fotografisch aan de montering. Het een gaat ten koste van het ander.

Vraag 3 - Hoe wil je objecten zoeken en volgen?

Goto is handig maar ook duur. Sowieso heb je nog een stroomvoorziening nodig wat een extra hap uit het budget neemt. Je kunt ook kiezen voor push-to. Je duwt de telescoop dan met de hand tot een kastje zegt dat je op de juiste plek aangekomen bent. Daarna drijft het object weer langzaam uit beeld. Dit kun je ook weer teniet doen met een volgsysteem. Dit is vrij goedkoop vergeleken met goto en zorgt ervoor dat je ontspannen kunt waarnemen. Uiteraard kun je ook alles met de hand doen. Wat meer werk, maar wel het goedkoopste en de meeste voldoening.

Vraag 4 - Wat is je budget?

Vrijwel elke telescoop/montering combi heeft enkele verplichte accessoires. Houd hier ook rekening mee in je budget.

Een goto montering heeft een stroomvoorziening nodig. Neem je alleen thuis waar, dan is een adapter voldoende (€25,-). Ga je er ook op uit dan moet je een accu hebben met kabels en een lader(minimaal zo'n €70,-) Een Schmidt Cassegrain of Maksutov telescoop kan bijna niet functioneren zonder dauwverwarming en een dauwkap. Denk hierbij ook aan zo'n 100 euro. Een accu is ook noodzakelijk voor de dauwverwarming. Een newton of newton op dobsonmontering moet je collimeren. Denk dan aan een lasercollimator (30 euro). Vangspiegelverwarming is ook belangrijk (zelfbouw 5 euro, kopen minimaal 40 euro)

Visueel zie je voor meer geld niet altijd meer. Het gaat om het lichtvangend vermogen en sommige typen telescoop zijn nou eenmaal duurder om te maken dan andere. Ook kan het gewicht bij een telescoop met zelfde objectief maar een andere kijkerbouw anders zijn. Het kan daardoor nodig zijn een duurdere montering te kopen.

Vraag 5 - Hoe belangrijk vind je planeten?

Voor ontspannen planeetwaarneming is het een volgende montering absoluut van meerwaarde. De planeet blijft lang in beeld, iets dat erg handig is bij de hoge vergrotingen die vaak worden gebruikt. Pas boven de 200x vergroting zie je echt een bol in beeld. Het is daarom ook aan te raden geen al te kleine telescoop te kopen als je voorkeur naar planeten uit gaat. 15cm is wel het minimum, meer altijd beter.

Let wel op, er zijn eigenlijk maar vier planeten die iets anders zijn dan een klein bolletje (Venus, Mars, Jupiter. Saturnus). Venus is detailloos maar de schijngestalten zijn wel fraai. Mars is slechts om de twee jaar enkele maanden goed te zien. En ook Jupiter en Saturnus staan soms te vaak dicht bij de zon, dus er zijn meestal maar twee-drie planeten tegelijk goed te bezichtigen, en honderden tot duizenden deep-skyobjecten.

Een goede planetenkijker is wel ook een goede maankijker, en op de maan valt heel wat te zien.

Vraag 6 - Hoe belangrijk vind je deep-sky?

Deepskywaarnemen vereist bovenal een donkere hemel. Als je geen mogelijkheden hebt om de telescoop te vervoeren naar een donkere locatie dan moet je je doelen misschien bijstellen. Ook vereist deepsky waarnemen veel ervaring en verschillende technieken. Zo moet je minimaal 20 minuten aan het donker aangepast zijn. Je ogen zijn dan optimaal gevoelig voor lichtzwakke objecten. Ook moet je leren perifeer te kijken. Je kijkt dan niet direct naar het object om zo het lichtgevoeligste deel van je oog op het object te richten. Dit vereist vooral in het begin veel training.

Daarnaast heb je een voldoende grote telescoop nodig. Boven de 15cm wordt het eigenlijk pas echt leuk.

Vraag 7 - Waar ga je kijken?

Omdat je meestal naar zwakke objecten kijkt, is het belangrijk dat je dit doet in een zo donker mogelijke omgeving. Helaas is lichtvervuiling een aanzienlijk probleem in Nederland. Waarnemen vanuit de achtertuin is lekker dichtbij, maar houdt ook meestal in dat er veel lichtvervuiling is. De meeste objecten komen dan niet tot hun recht, of zijn helemaal niet zichtbaar (nevels en sterrenstelsels). Om echt te kunnen genieten van de vele objecten die zichtbaar zijn is het noodzakelijk om naar een donkere plek te reizen. Een auto is dan een uitkomst. Reken op zo'n 20-30 minuten reistijd heen en terug om een duidelijke verbetering in donkerte vanaf je woonplaats te vinden.

Omdat objecten in het oosten opkomen en via het zuiden naar het westen weer ondergaan kijk je het grootste deel van de waarneemsessie richting zuiden. Als je een tuin hebt met slecht uitzicht naar het zuiden dan worden je mogelijkheden flink beperkt. Planeten zullen bijvoorbeeld nooit in het noorden te zien zijn, en veel sterrenbeelden komen alleen in het zuiden boven de horizon. Bekijk daarom je mogelijkheden en als de tuin niet geschikt is, zoek dan in de omgeving naar plekken die geschikt zijn. Vraag je dan ook af of je je prettig zou voelen daar midden in de nacht alleen te staan met apparatuur ter waarde van enkele honderden euro's of meer.

Vraag 8 - Hoe lang ga je per sessie waarnemen?

Als je weinig tijd hebt dan is het natuurlijk niet handig om eerst 30 minuten kwijt te zijn met het opbouwen van de montering en telescoop. Ga je voor snelle sessies dan heb je het liefste een lichte montering en een klein/licht kijkertje dat je in zijn geheel meteen buiten zet. Een dobson is ook makkelijk en snel op te bouwen. Een parallactische goto montering die in alle delen uit elkaar is gehaald kost al gauw zo'n 20 minuten opbouwtijd. Dan moet er nog uitgelijnd worden, wat ook een kleine 10 minuten in beslag kan nemen.

Hoe groter de kijker, des te langer het ook duurt voordat deze is afgekoeld. Een niet afgekoelde telescoop(spiegel) geeft geen scherpe beelden. Bij de grotere telescopen kan dit afkoelen wel een uur of langer duren. Wel kun je het eerste uur lage vergrotingen gebruiken, maar ga je hoger vergroten dan wordt het beeld onrustiger en zie je niet meer details.

Vraag 9 - Wat kun je dragen?

Dobsons lijken gauw lomp. Dat geldt eigenlijk alleen voor de grotere maten. Het is een buis met lucht erin. Pas vanaf 30cm opening worden de buizen erg zwaar (20kg en meer). Gelukkig heb je ook dobsons zonder buis. Er zijn zelfs inklapbare dobsons, die je handig over je schouder meeneemt.

Parallactische monteringen zien er stukken slanker uit, maar door het tegengewicht zijn ze vaak nog behoorlijk zwaar. Ga je ook fotograferen dan moet de montering extra zwaar zijn uitgevoerd. Een totaalgewicht voor een montering met tegengewichten kan dan makkelijk boven de 20 kilo komen te liggen.

Vraag 10 - Is 2e hands een optie?

Wellicht vind je het lastig om voor 2e-hands te gaan. Op het forum kunnen mensen je helpen en adviseren.

Vraag 11 - Wil je later gaan fotograferen met deels hetzelfde materiaal?

Gedenk wel dat astrofotografie heel tijdrovend is en met een steile leercurve.

Het is ook minstens vier disciplines:

-Maanfotografie (korte belichtingstijden, kan met allerhande sensoren naargelang gewenste beeldschaal)

-Planetaire fotografie (korte belichtingstijden, webcamfotografie en fotografie met daarvan afgeleide planetaire camera's)

-Breedveld-deepskyfotografie (lange belichtingstijden, kleine kijker)

-Nauwveld-deepskyfotografie (lange belichtingstijden, kleinere objecten, grote kijker om grote beeldschaal te hebben)

Bedenk dat voor zeker de drie laatste types fotografie je meestal uren op één object werkt en dan nog uren achter de PC om de beelden te verwerken. Daarom is het haast een andere hobby.

De twee eersten vereisen gewoon een volgende montering en stellen daar iets minder hoge eisen aan. Dat kan een equatoriale montering zijn van "Duitse" type (met tegengewichten), een gemotoriseerde vorkmontering, een Dob met autotracking, een Dob op platform,...als er maar motoren op staan.

De twee laatsten vereisen veel investeren in een montering en vooral een kijker die er niet te groot voor is. Vandaar dat je niet vaak dezelfde telescoop op die montering gaat gebruiken, tenzij je op voorhand al weet dat fotografie van primordiaal belang is (koop dan vooral een goede montering en en niet al te grote telescoop ervoor, maar het beginbudget blijft groot en visueel ga je natuurlijk veel minder zien).

Van die twee laatsten is de allerlaatste echt wel voor gevorderden. Het heeft menig mens gek gemaakt en/of geruïneerd...

Enfin, als je toch al weet dat één van de disciplines je onweerstaanbaar zal aantrekken kun je --maar hoef je niet-- er al rekening mee te houden, door een montering te kiezen die tenminste volgend kan gemaakt worden of waarop later een astrofotografische buis op kan, of zelfs door een niet al te grote telescoop te kiezen waarmee je de eerste fotografische stappen kan zetten (ten koste van wat je ziet met visuele observatie).